Жэргын дархан газар

«Жэргын» гэһэн Гүрэнэй байгаалиин дархан газар
Амурай хотогор. Баргажан гол
Категори Байгаали хамгаалгын уласхоорондын холбоон
Гол мэдээсэл
Талмай	238 088 га
Байгуулагдаһан һара үдэр	1992 он
Хүтэлбэрилхы эмхи	Оросой Холбоото Уласай Байгаалиин нөөсын ба байгаали хамгаалгын яаман
Байһан газар
55°06′51″ с. ш. 111°27′32″ в. д.
Гүрэн	Оросой холбоото улас
Регион	Буряад Улас
Ближайший город	Северобайкальск хото
jerginsky.ru
РУВИКИ.Медиа дахи Медиафайл

«Жэргын» гэһэн Гүрэнэй байгаалиин дархан газар (ород хэлэн дээрэ Госуда́рственный приро́дный запове́дник «Джерги́нский») — Буряад Уласай Хурамхаанай аймагта байһан дархан газар.

Тэрэ 1974 онһоо байһан 42,2 мянган. га газарай талмай эзэлһэн «Жэргын» гэһэн гүрэнэй нэгэдэмэл хорюултай дэбисхэрэй бааза дээрэ үндэһэлэн 1992 ондо байгуулагдаһан юм. Дархан газарай урда хилэһээ 40 км газарта Майский тосхондо түбэй һуурин бууса байдаг.

Буряад Уласай Ойн ажахын яаманай Дээдэ-Баргажанай ойн ажахын газар хэрэглэн ​​дархан газарай талмайн үргэдхэлгэ түсэблэгдэһэн байна. Энэ дурадхал Уласай Сайдуудай Зүблэл дэмжэһэн байна (1990 оной июлиин 16-ай № 153 дугаарай тогтоол).

1992 оной августын 14-дэ дэлгэрэнгыгээр хаража үзэһэнэй удаа Оросой Холбоото Уласай Байгаалиин нөөсын ба байгаали хамгаалгын яаманай «„Жэргын“ гэһэн Гүрэнэй байгаалиин дархан газар байгуулха тухай» гэһэн Оросой Холбоото Уласай Сайдуудай Зүблэлэй № 585-дахи тогтоол абтаа.

Газар зүй

Баргажан голой дээдэ һабада гурбан томо хада уулануудай — Баргажанай, Икадай, Урда Муяын шэлэнүүдэй уулзуур дээрэ оршоно. Хойто ба зүүн зүгтэ уһа хубаадаг даланууд хүрэтэр, зэргэлээд байһан хадын шэлэнүүдэй ташалануудые Амут нуурай хотогор эзэлээд байдаг юм. Урда зүгтэ хилэ Сэя голой хүндыгөөр гарана, баруун зүгтэ — Баргажан голой зүүн эрьеэр үргэлжэлнэ.

Дархан газарай талмай 238 088 гектар газарһаа бүридэнэ; тэрэнэй 894 гектарынь уһанай эзэлдэг талмай болоно. Дархан газарые тойроод 2 км үргэнтэй, 7,5 сая гектар багай ниитэ талмайн хамгаалгын бүһэлүүр байгуулагдаһан байна. Хада уулатай, хүрэхэ аргагүй байһанһаа боложо, дархан газарай дэбисхэр хүнэй ажаябуулгаһаа бага зэргээр хохидоһон байна.

Нютагай уларил

Түби газарай уларил шэмэрүүн, хүйтэн, хуурай байдалаараа онсо илгардаг.

Байгал далайн нүлөө эндэ үгы шахуу. Хойто зүг руу эхэ газарай уларил бүри шэрүүн болоно. Хүйтэн ба дунда зэргын хатуу үбэл ноябрь һараһаа март һара хүрэтэр үргэлжэлдэг. Январь һарын дунда зэргын халуун хүйтэниинь −28-һаа −32.2 °C хүрэтэр байдаг. Хабар апрель һараһаа май болотор, дунда зэргээр 70,7 үдэр үргэлжэлдэг. Энэ саг ехэнхидээ хуурай, тогтууригүй уларилтай. Зун (июнь-август) хүйтэн, дунда зэргын һэрюухэн байдаг. Хүйтэнгүй сагай үргэлжэлэл бага боложо байна, дунда зэргээр 83 хоног болоно. Июль һарын дунда зэргын халуун хүйтэниинь +10 °C — +18.3 °C, Баргажанай һаба газарай түб аймануудаар — +18.2 °C — +19.2 °C. Намар (сентябрь-октябрь) хабартаа орходоо нойтон, хүйтэн байдаг. Жэлэй дундада халуун хүйтэниинь −0.5 °C. Агаарай халуун хүйтэнэй эгээл бага хэмжүүр январь һарада ажаглагдадаг, зарим жэлнүүдтэ −50-57 °C хүрэтэр буудаг. Эгээл дулаан һара — июль, халуун хүйтэнэй хэмжүүрынь +30-+35 °C. Тиигэжэ эгээл бага ба эгээл ехэ халуун хүйтэнэй хэмжүүрэй хоорондохи һэнжэлзэлгын дэлисэ 92 °C хүрэнэ. Энэ аймагай уларилай онсо өөрсэ илгаань гэхэдэ үдэр һүниин агаарай халуун хүйтэнэй хэмжүүрэй огсом хубилалта болоно. Май-июль һарада үдэрэй эгээн ехэ хубилаан 20-25 °C хүрэдэг. Һүүлшын хабарай хүйтэн июниин 10 болотор болодог, намарай түрүүшын хүйтэн заримдаа августын 30-һаа эхилдэг.

Ургамал ба амитад

Ойн бүһэдэ ехэнхидээ набшаһата модод ургадаг. Мүнөө дээрээ дархан газарта 650 гаран янзын һудаһанай ургамалнууд, 29 янзын хоморой ба эндэхи ургамалнууд, 201 янзын нюрганай амитад элирүүлэгдээ: 6 янзын загаһад, 3 янзын газар уһанай амитад, 4 янзын мүлхигшэ амитад, 145 янзын шубууд, 43 янзын һүн тэжээлтэ амитад. Дархан газарта хандагай, хүдэри, буга, зэрлиг гахай, сибириин боро гүрөөһэн, хоморой ушарта — буга амидардаг.

Зурагуудай үзэсхэлэн

• 

  Баргажанай шэлэ

• 

  Амудай хотогорой Баргажан гол

• 

  Баргажан гол, Анкоконой сүмэрэлгын хүүюур

Үшөө тиихэдэ харагты

• Баргажанай дархан газар
• Алташын хорюултай дэбисхэр

Ссылкэнүүд

• Официальный сайт заповедника Архивная копия от 25 февраль 2020 на Wayback Machine

Ажаглалтанууд