Шүлэн
| Шүлэн | |
|---|---|
.jpg) Заншалта буряад эдеэн | |
| Бии болоһон гүрэн | Буряад Улас, Монгол Улас, Тыва Улас |
| Эдеэ хоол | |
| Гол шухала | шэниисын талхаар хэһэн гарай гоймон, үхэрэй, хониной мяхан |
| Болохо аргатай | ногоон мангир, һонгино, халуун үбһэн, саримсаг |
| Үгэлгэ | |
| Үгэлгын хүйтэн халууниинь | халуугаар |
| Түрэл эдеэнүүд | |
| Ондоо газарнуудта | Боро шүлэн, уһан шүлэн, бухэлёор |
| Адлишуу эдеэнүүд | Лапшатай шүлэн |
Шүлэн — (монг. шөл), (ород хэлэн дээрэ суп) — заншалта буряад эдеэн. Мяхан дээрэ үндэһэлһэн гараараа таһалһан гоймонтой шүлэн болоно[1].
Тодорхойлолто
Буряад эдеэнэй заншалта хоолнуудай нэгэн болохо — гоймонтой шүлэн. Буряад арадай нүүдэлшэ абари зан хараадаа абан, шүлэнэй олондо мэдээжэ боложо дэлгэрһэниинь гэхэдэ, хүн зониие удаан саг соо садхалан байлгадаг гээд тайлбарилагдаа[2]. Шүлэн хадаа хоёр гол шанар шэнжэтэй. Нэгэдэхеэр, хониной мяханай ашаар тэрэ хүниие дулаасуулха, шадал оруулха аргатай. Хоёрдохёор, шүлэн соо ехэ байха ёһотой гоймонһоо боложо тэрэ хүниие дүүрэн садхаана. Шүлэндэ ямаршье ногоон орохо ёһогүй — гансал мяхан, гоймон, һонгино, тиихэдэ ногоон мангир болон саримсаг нэмэжэ амтаруулхада болоно. Шүлэнэй бэлэдхэлэй тобшо заабари тон юрын. Гараар таһалһан гоймонтой буряад шүлэндэ гансал хониной, үхэрэй мяхан хэрэглэгдэдэг.
Бэлэдхэлэй тобшо заабари
- Мяхаяа багахан хэршэмэг болгожо хэршээд, уһатай тогоон соо хэжэ шанадаг. Бусалжа эхилхэдэнь тон һайнаар һамарха хэрэгтэй, тиихэдэ мяханай шэмэ шүүһэн гаража, уһан шүлэниинь шүлэшэг болохо бшуу.
- Мяханай шанагдажа байха үедэ, гараар хэһэн гоймон бэлдэхэ. Нэгэ үндэгэндэ, уһа, гурил нэмээд, холисо зуурмаг болоторнь зуураад, хатуу болоторынь бажууха хэрэгтэй.
- Бэлэн болоһон талхаа мухрюу модоор хабтайлгаад, 2-3 мм зузаантай болгожо, тэгшэ дүрбэлжэн хэршэмэгүүд болгон хэршэхэ.
- Хэршэмэгүүдээ бэе бэе дээрэнь табижа, 2-4 мм үргэнтэй зурууд болгон хэршэхэ.
- Бусалжа байһан мяхандаа гараар бэлдэһэн гоймон, амтаараа дабһа, халуун үбһэ, саримсаг нэмэхэ. Энээнэй һүүлдэ шүлэн үшөө 5 минута соо шанагдадаг.
- Бэлэн эдеэндэ һонгино ба ногоон мандир нэмэжэ болоно.
Һонирхолтой баримта
Шүлэн — үндэһэн буряад онтохонууд соо дайралдадаг[3]
Үшөө тиихэдэ харагты
Ажаглалта
- ↑ Ж. Тумунов Очерки из истории агинских бурят. — Бурятское книжное издательство, 1988. — С. 39. — 173 с.
- ↑ Традиции бурятской кухни - Михайлова Вера Тарасовна. — 2008. — ISBN 978-5-98582-050-8
- ↑ Е. В. Баранникова Бурятские волшебные сказки. — Наука, 1993. — С. 213. — 337 с.