Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун
Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун
Үгэ зохёогшо	Жалсараев Дамба Зодбич
Хүгжэм зохёогшо	Андреев Анатолий Андреевич
Баталагдаа	1995 оной апрелиин 20

Шалгагдаһан статья

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун ород хэлэн дээрэ

Һүлдэ дуунай хүгжэмэй зэмсэгтэ гүйсэдхэл

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун (рус. Государственный гимн Республики Бурятия) «Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун тухай» хууляар баталагдаһан юм. Тус Хуули Буряад Уласай гүрэнэй албан ёһоной һүлдэ тэмдэг, тэрэнэй хүгжэм найруулга, түрын дуулал, тэрэнэй удха, хуули ёһоной зэргэ, ёһо cooнь гүйсэдхэхэ гурим тогтоогдоһон байна.

Юрэнхы мэдээн

Буряад Уласай Үндэһэн Хуулиин 107 зүйлэй 2-дохи хабсаргалтын ёһоор Д. З. Жалсараевай үгэ дээрэ хүгжэм найруулагша А. А. Андреевэй «Эхэ нютаг тухай» дуунда үндэһэлжэ бэшэгдэһэн Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуунай хүгжэмэй найруулга ба үгэнүүдынь «Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун тухай» Буряад Уласай N 121-I дугаарай Хууляар 1995 оной апрелиин 20-до баталагдаһан юм.

2007 оной мартын 14-нэй N 2108-III дугаарай, 2011 оной ноябриин 15-най N 2385-IV дугаарай, 2014 оной мартын 7-ной N 316-V дугаарай, 2014 июлиин 2-ой N 597-V дугаарай, 2023 оной апрелиин 29-нэй N 2624-VI дугаарай хуулинуудаар «Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун тухай» хуулида хубилалтанууд болон нэмэлтэнүүд оруулагдаһан юм.

Эгээл һүүлшын хубилалта «Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун тухай» хуулиин 2-дохи хабсаргалтада хубилалта оруулха тухай" Буряад Уласай 2024 оной мартын 4-нэй N 308-VII дугаарай хууляар оруулагдаа. Тус хубилалта Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуунай үгэнүүдэй буряадаар зүб бэшэлгэдэ сэхэ хабаатай. Урид баталагдаһан үгэнүүд хуули дотор буряадаар зарим ушарнуудта буруугаар бэшэгдэһэн байжа, тэдэ алдуунуудынь заһагдаа. Мүн баһа һүлдэ дуунай нэрэ шэнээр баталагдаһан нэрэ томьёонуудтай зохилдуулагдаа.

Гүйсэдхэхэ арганууд

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуу оркестр, хоор, оркестр хоор хоёр, үгы гэбэл, ганса хүн гүйсэдхэдэг. Мүн тиихэдэ тэрэнэй хүгжэмэй зэмсэгтэ гүйсэдхэл, абяа буулгадаг миндаһан дээрэ бэшэгдэһэн гүйсэдхэл хэрэглэжэ болоно. Хүгжэмэй зэмсэг дээрэ нэгэ бадаг гүйсэдхэжэ болохо юм. Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун хууляар баталагдаһан үгын ба хүгжэмэй ёһо соо буряад ба ород хэлэнүүд дээрэ гүйсэдхэгдэдэг.

Хэрэглэхэ гол дүримүүд

Хуулиин ёһоор, Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун баяр ёһололой хэмжээ ябуулгануудай үедэ гүйсэдхэгдэдэг гэбэл:
— Буряад Уласай Гүрэнэй тугай үргэгдэхэдэ;
— Буряад Уласай Толгойлогшын тушаалдаа орохо үедэ — тэрэнэй тангариг үгэһэнэй удаа;
— Буряад Уласай Арадай Хуралай сессиин нээгдэхэ ба хаагдаха үедэ.

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун гүйсэдхэгдэхэ аргатай гэбэл:
— улас түрын ажабайдалда тохёолдоһон гайхамшаг шухала түүхэтэ ушарнуудай хүндэлэлдэ, гүрэн түрын бодолго бэелүүлһэн, гүрэнэй ба сэрэгэй суута ажал ябуулагшадай, эрдэм ухаанай, уран зохёол болон урлалай габьяата ажаябуулагшадай дурасхаалда зорюулагдаһан хүшөө болон томо хүшөөнүүдые (монументнүүдые), дурасхалай хүшөөнүүдые (обелискнүүдые) болон бусад томо барилгануудай баяр ёһололой оршондо нээлгын үедэ;
— Буряад Уласай гүрэнэй шагналнуудые барюулха үедэ;
— Буряад Уласта албанай хэрэгэээр ерэһэн хари гүрэнүүдэй болон засагай газарнуудай толгойлогшонорые угтаха ба үдэшэхэ үедэ; энэ ушарта тэрэ ороной гүрэнэй һүлдэ дуунай гүйсэдхэгдэһэнэй удаа Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун зэдэлүүлэгдэдэг;
— Буряад Уласай гүрэнэй һайндэрнүүдтэ зорюулагдаһан баяр ёһололой суглаануудай нээгдэхэ ба хаагдаха үедэ;
— гүрэнэй албан зургаануудай, нютагай өөһэдын хүтэлбэриин зургаанудай, мүн тиихэдэ гүрэнэй болон гүрэнэй бэшэ эмхи зургаануудай үнгэргэһэн баяр ёһололой бусад хэмжээ ябуулгануудай үедэ;

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуунай гүйсэдхэгдэхэ бусад ушарнууд Буряад Уласай Толгойлогшын хуулита шиидхэбэринүүдээр тогтоогдодог.

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуунай олоной хабаадалгатай ушарнуудта зэдэлхэдэ, хабаадагшад бодоод байдаг, эрэшүүл малгайгаа тайлаад шагнаха ёһотой. Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуу олондо мэдээсэл тараадаг теле-радиоэмхинүүд дамжуулдаг. Уласай телевидениин дамжуулгануудта — гүрэнэй баярай үдэрнүүдтэ; радиодамжуулгануудта — үдэр бүри улас түрын программын эхиндэ.

Хилын саана хэрэглэлгэ

Хилын саана албан ёһоной хэмжээ ябуулгануудай үнгэргэгдэхэдэ, Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуунай гүйсэдхэлгэ ошоһон гүрэнэй хуулинуудтай зохилдуулагдан ба Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуун тухай хуули баримталан, Буряад Уласай Засагай газарай тогтооһон дүримэй ёһоор бэелүүлэгдэдэг.

Харюусалга

Буряад Уласай Гүрэнэй Һүлдэ дуу гүйсэдхэхэдэ, тогтоогдоһон эрилтэнүүдые дүүргэхэ талаар харюусалга тус хэмжээ ябуулга үнгэргэһэн гүрэнэй засагай зургаанай ба нютагай өөһэдын хүтэлбэриин зургаануудай, эмхинүүдэй хүтэлбэрилэгшэд өөр дээрээ даажа абадаг.

Буряад хэлэн дээрэ	Ород хэлэн дээрэ
Үгэнь Дамба Жалсараевай Хүгжэмынь Анатолий Андреевэй Үнгын дайдаар, хангай тайгаар нэмжыгшэ Үлзы Буряад — манай нангин үлгы. Сэлмэг сарюун, сэнхир номин шарайшни Сэдьхэлдэмнай хэзээдэшье зулгы. Эрхим хангал санзай шэнги агаарташ Эршэ хүсөө элсүүлэнгүй яалайб! Эмтэй домтой мүнхын уһан аршаандаш Эльгэ зүрхөө хүртүүлэнгүй яалайб! Холын замда эхын ёһоор юрөөжэ, Хүмүүн зондоо хэтын жаргал хүсөөш. Саяан хадын сэлгеэн амяар арюудхан, Байгал далайн гэгээн долгёор сүршөөш. Шэрүүн сагай ерээшье һаа дэлхэйдэ Шинии заяан замһаа хадуурхагүйл, Эбтэй дорюун бүлын ёһоор жаргыш даа, Энхэ Буряад, манай нангин үлгы! Эхэ нютаг!	Музыка Анатолия Андреева Слова Дамбы Жалсараева Таёжная, озёрная, степная, Ты добрым светом солнечным полна. Цветущая от края и до края, Будь счастлива, родная сторона. Брусничный дух, черёмухи дыханье, Лилового багульника настой. Я не дышу, а пью благоуханье Моей земли, равнинной и лесной. Прими, земля, сыновнее спасибо, Святой водой Байкала угости, Чтоб я обрёл невиданную силу Для дальнего нелёгкого пути. С тобой, земля, мы слиты воедино, Моею стала и судьба твоя. Поклон тебе от сердца, край родимый, Любимая Бурятия моя! О, мать земля!

Ссылкэ