Роза Люксембург
| Роза Люксембург | |
|---|---|
| Rosa Luxemburg | |
 | |
| Ажал үйлэ: | улас түрэшэ, философ |
| Түрэһэн үдэр: | 1871 оной мартын 5[1][2][…] |
| Түрэһэн газар: | Замосць, Польшо, Ородой эзэнтэ улас |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: | 1919 оной январиин 15[4][1][…] (47 наһатай) |
| Наһа бараһан газар: | Веймарай улас |
| Гарай үзэг: |
 |
.svg){kind=small}
Роза Люксембург (Rosa Luxemburg, 1871 оной мартын 5 — 1919 оной январиин 15), Польшоһоо уг гарбалтай Германиин марксист, улас түрын онолшо, социалист, философ ба хубисхалша, ленинизмые шүүмжэлэгшэ.
Тэрэ Германиин социалис арадшалһан нам (SPD) ба энэнэй һүүлдэ Германиин бэеэ даанги социалис арадшалһан намай (USPD) социалис онолшо бэлэй. Тэрэ «Улаан туг» (Die Rote Fahne) гэһэн сониниие байгуулжа, һүүлдэ Германиин коммунис нам (KPD) болоһон «Спартагай Холбоо» (Spartakusbund) марксис хубисхалша бүлгэмые эмхидхэжэ, 1919 оной январь һарада Берлиндэ хубисхалые туршаһаншье һаа, талаангаа буруутаба. Тэрэнэй ударидалга доро болоһон хубисхалынь Фрайкорой байлдаһаншье, Люксембург ба хэдэн зуун хубисхалшадые баряад зобожо алаба.
Намтар
Һургалта ба улас түрын үйлэ ажаллалга
Роза Люксембург зүүн урда Польшын Замосць нютагта Розалия Люксембург (Rozalia Luxenburg) нэрээр түрөө. Тэрэнэй гэр бүлэнь еврей байгаад либералис агаартай ажахын талаар баян гэр айл байгаа. Табан эгэшэ дүүнэрэй дунда одхон басагаан болоод, табан наһатайдаа үбшэлээд дохолон болоо. Эдир наһандаа тэрэнэй гэр бүлэ Варшавада нүүжэ ерэбэ. Варшавада һураба.
Зүүн Европын космополитанизмын агаар соо хүмүүжүүлэгдэбэ. Дээрэһээ тэрэ польшо, ород, германи, франци хэлээр сүлөөтэйгөөр дуугаржа бэшээд, англи ба итали хэлээршье һайн мэдээ. Мүн тэрэ Германиин буржуази ёһо заншал соо хүмүүжүүлэгдэһэншье һаа, һургуули дүүргэһэн жэлдэ хаанта Орос засагай оппозицида эсэргүү даралтын ушар уурлажа үзэлэй талаар ехээр хубилаа һэн. Тэрэ еврей хубсхалша бүлгэмэй үйлэ ажаллаад засагай газарта эсэргүү үйлэ хэрэгые дэлгэрүүлһэн ушар Швейцарида нүүжэ ябаа.
Шутгарт ерээ.
1905 ондо болоһон Түрүүшын Орос хубисхал тэрэниие зоригжуулба. Варшавада ерээд тэмсээд, 1906 ондо Орос засагай газарай түрмэдэ табигдаһан. 1911 ондо Социалис интернационалай гэшүүн болоод, 1914 оной март һарада Германиин засагай газарай түрмэдэ табигдаба.
Спартагай Холбоо ба хубисхал
1916 оной февраль һарада түрмэ гаража, тэрэ оной июль һараһаа хойшо 1918 оной ноябрь хүрэтэр туршалтада байгаа. Тиимэшье һаа, Люксембург улас түрын ажаллалгаяа үргэлжэлүүлбэ. Тэрэ шэнэшлэлшэ ба бюрократ Германиин социалис арадшалһан намые шүүмжэлээд, радикальна зүүнтэн хүсые нэгэдүүлдэг Спартагай Холбоое ударигшадай нэгэ болоо һэн. Люксембург Спартагай Холбооной дуу хоолой байһан «Улаан туг» сониной зохёогшодой нэгэ болоод 1918 оной декабриин эсэстэ Германиин коммунис намай нээлтын хуралда элидхэл хэбэ. 1919 оной 1 һарада Спартагай Холбооной буһалгаанай тайзанай арада хубаалсаба. 1919 оной январиин 15-ай һүни фрайкор гэжэ нэрэтэй сагдаагай баригдаһан Люксембург зобоогдожо алагдаһан. Сагдаа хүүрыень һубаг соо хаяжархяад, 1919 оной мартын 31 үдэр болотор тэндэ байгаа.
Карл Либкнехт, Лео Йогихес (Тышка), Һуго Һаазе, Курт Айснер тэрэнтэй хамта алагдаһан байна. Роза Люксембургын хүүр үхэһэнһөө 90 жэл һүүлдэ Берлинэй Шарите эмнэлгын газарта олдобо.[5] Тиигэбэл Роза Люксембургын урдахи хүүр буруу хүнэй хүүр магадгүй.[6]
Зохёолнууд
- «Хүрэнгын нөөсэлгэ» (1913)
- «Ниигэмэй шэнэшлэл гү, али хубисхал»
- «Социалис арадшалалай химарал» (1916)
- «Орос хубисхал. Тамиргүйдэлгын шүүмжэлхэ үнэлгэ»
Зүүлтэ
- ↑ 1,0 1,1 Rosa Luxemburg // Encyclopædia Britannica (англ.)
- Itaú Cultural Rosa Luxemburgo // Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ WeChangEd
- ↑ Люксембург Роза // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 구정은 (2009년 5월 31일). «독일 여성 혁명가 로자 90년만에 시신 발견». 경향신문. 2013년 1월 25일에 확인함.
- ↑ 최지향 (2009년 6월 1일). «‘로자 룩셈부르크 시신 90년 만에 발견’엉뚱한 묘 조성해 논란». 한국일보. 2013년 1월 25일에 확인함.
