Ажаүйлэдбэриин хубисхал
Ажаүйлэдбэриин хубисхал (англ. 18-р зуунһаа 19-р зуунай хоорондо автоматизацилһан үйлэдбэринүүд амидаралда нэбтэржэ, Оршон үеын хүшэгые нээһэн үйлэ ябадал гэгдэдэг. Һүүлшын жэлнүүдтэ «ажаүйлэдбэрижэлгэ» (индустриализацилга) гэдэг нэрэ томьёое ашаглахань олон болоһон.
Юрэнхы ойлголто
«Ажаүйлэдбэриин хубисхал» гэдэг үгые анха 1837 ондо Луи Огюст Бланки хэрэглэһэн болоод 1844 ондо Фридрих Энгельс бүтээлдээ дуридаһанаар дэлгэрбэ. 1760-аад онһоо 1830-аад ондо Англида гараһан ажаүйлэдбэриин дэбжэлтые зааһан нэрэ томьёо байһан болоод уламаар хүгжэлэй үе шатанай онолой нэгэ эд эсиинь боложо, Англиһаа эхилэн Бельги, Франци, АНУ, Германи зэргэ уласуудта гаража, оршон үежэхэ шатандаа ороһон гэжэ үзэдэг.
Ажаүйлэдбэриин хубисхал Англиһаа эхилһэн гол шалтагаануудаар заха зээл болохо колонинуудые эзэлһэн, мүн Пуританай хубисхал, нэрэ түрын хубисхал зэргын үрэ дүндэ бии болоһон хүдөө ажахын хубисхалай үрэ дүндэ һуларһан ажаллаха хүсэн зэрэгые дуридажа болоно. 1763 ондо Парисай хэрээ байгуулагдан долоон жэлэй дайн дууһагабари болоһоноор Англинь Америкэ, Энэдхэгтэ Франциһаа дабуу талатай боложо, дэлхэйдэ тэргүүлхэ байра һууриие эзэлхэ болоо.
Үрнэл
Нэхэмэл, ээрэмэлэй машинын технологи
1733 ондо Джон Кей нэхэмэлэй машинын нэгэ хэһэг болохо холхигшые («челнокые») һайжаруулан ниидэдэг холхигшые бии болгоһоноор нэхэмэлэй машинын хурдан шангаар ехэдхэһэн байна. Иимэ нэхэмэл бүтээгдэхүүнэй үйлэдбэрилэл нэмэгдэхын хэрээр хуушанай ээрүүл ашаглаһан ээрэмэлэй үйлэдбэрилэлынь хэрэгсээе хангажа диилэхэгүй болобо. 1764 ондо Джеймс Харгривс «Ээрэгшэ Дженни» машиные зохёон бүтээһэниинь нэгэ доро 8 ээрүүлэндэ утаһан ээрэхэ шадабаритай (хожом һайжаруулан 16 болгоһон), олон тэнхэлэгтэ машина байгаа.
1769 ондо Ричард Аркрайт уһаар ажалладаг ээрэмэлэй машина зохёон бүтээһэниинь айлын гэртэ багтамгүй абарга эдһээ гадана олон хүнэй хүсэн шаардагдадаг, тэрэ хэрээрээ бүтээмжэ маша үндэртэй эд байба. Иимэ хэдэн зуун ажалтантай ээрэмэлэй үйлэдбэринүүд байгуулагдажа эхилбэ. Гэбэшье уһаар ажалладаг ээрэмэлэй машинын автор Аркрайт бэшэ, Джон Кей байгаа.
Гэхэдээ ээрэгшэ Дженнигээр ээрэһэн утаһан нарин болобош таһархадаа амархан, Аркрайтай машинаар ээрэһэн утаһан бэхи болобошье бүдүүн байгаа. Энэ асуудалые Сэмюэл Кромптон Ээрэгшэ лууһан машинаараа 1779 ондо шиидэһэн юм (элжэгэнэй эрлииз лууһаниинь тэдэгээрэй һайн талые абажа түрэдэг тула тиигэжэ нэрлэбэ).
Түмэрлигэй технологи
Түмэрлигэй үйлэдбэрилэлэйнь хуушанай технологи болохо, Англида хобор байдаг модоной нүүрһэн ашаглан гаргажа абадаг байһан тула 16-р зуунһаа эхитэй үндэр хэрэгсээе хангажа диилэхэгүй байгаа.
18-р зуунда Авраам Дерби Англида элбэг байдаг шулуун нүүрһые коксжуулжа түмэр гарган абаха аргые нээһэнээр байдал огто өөр болобо.
Хүдэлгүүрэй нээлтэ
Шулуун нүүрһэн олборлолто нэмэгдэхын хэрээр нүүрһэнэй уурхайда гүнэй уһые зайлуулха асуудал бодожо ерэбэ. Үүные шэдэхын тулада 1712 ондо Томас Ньюкомен ууралай хүдэлгүүр ашаглаһан шахуурга бүтээбэ.
Тээбэриин хэрэгсэлэй хүгжэл
1807 ондо Роберт Фултон ууралай хүдэлгүүртэй онгосо зохёон бүтээжэ, 1804 ондо Ричард Тревитик ууралай хүдэлгүүртэй зүтгүүр нээһэные Джорж Стефенсон һайжаруулба.
1830-аад онһоо түмэр замай һүлжээ хүгжэжэ, 1850 он гэхэдэ 6000 миль зам табигдаад байба.
Ниигэмдэ үзүүлһэн нүлөө
Ниигэм улас түрэ
Бараа бүтээгдэхүүные олоноор үйлэдбэрилхэ болоһонтой холбогдуулан амижиргаанай үнэ сэн химдарһан юм.
Үйлэдбэринүүд олоноор баригдажа, ажалшан анги гэхэ ойлголто бүрилдэн тогтоһон болоод тэдэ тоогоор олон боломогсо һунгуулиин чартис хүдэлөөн үрэтэй байгаа.
Мүн хүрэнгэтэнэй ниигэмые муу муухайн үүр гэжэ үзэдэг социализмын онолшье тэрэ үедэ үүдэжэ бии болоо. Чартизм тэрэ үедээ амжалта олоогүйшье ута удаан тэмсэлэй үрэ дүндэ 1867 ондо ажалшад һунгуулиин эрхэтэй болоһон юм.
Хотожилго (урбанизацилга)
Үйлэдбэрижэлтын уламһаа хүн зоной концетраци, хотожилго хурдадһан юм.
Эдэй засагай бүридэл
Маша ехэ хэмжээнэй үйлэдбэрилэлынь эргээд маша ехэ хэрэглээ, заха зээлые шаардажа ерэһэн тула колонизацилгые дахин сэргээжэ, ехэ гүрэнүүд зэбсэг барин тулаха болобо. Империализмын үүдэлынь үүнтэй холбоотой гэжэ хэлэжэ болохо болоод энэнь даамжарһаар дэлхэйн шанартай дайнууд 20-р зуунда 2-шье удаа гараһан бэлэй.
Мүн үзэхэ
- РУВИКИ.Медиа ангилал холбооһотой.
- Ажаүйлэдбэри
- Үйлэдбэри
- Дотоодын ниитэ бүтээгдэхүүн
- Ажаүйлэдбэриин хоёрдугаар хубисхал
Ном зохёол
- Ерофеев Н. А. Промышленная революция в Англии. М., 1963
- Потёмкин Ф. В. Промышленная революция во Франции. Т. 1. От мануфактуры к фабрике (М.: Наука, 1971). Т. 2. Положение трудящихся масс и социальные движения (М.: Наука, 1971)
Холбооһон
- Дмитрий Травин. Отар Маргания. Европейская модернизация
- Н. Розенберг, Л. Е. Бирдцелл, мл. Как Запад стал богатым
- Хобсбаум Э. Век Революции. Европа 1789—1848 недоступная ссылка с 23-05-2013 [4156 дней] — история, копия
