Химиин элемент
Химиин элемент гээшэ атомой сүмэдэхи протоной тоо гү, али атомой дугаараар тодорхойлогдодог нэгэ түрэлэй атом юмхимиин урбалай үрэ дүндэ үлүү энгын бодосто задаржа болохогүй[2]. Бүхы эд юумэн химиин элементнүүдһээ бүридэнэ.
2016 оной байдалаар 118 химиин элемент нээгдээд байна. 82-һоо дээшэ (бисмут, тэрэнһээ дээшэ), мүн 43-61 хоорондохи атомой дугаартай элементнүүд тогтоборигүй, ондоогоор хэлэбэл сасараг эдэбхитэ шанартай. Хэды сасараг эдэбхитэ шэнжэтэй болобошье 94 хүрэтэрхи атомой дугаартай элементнүүд байгаали дээрэ тааралдана.[3] Лабораториин нүхэсэлдэ сүмэй урбалаар шэнэ химиин элементнүүдые нээгдэһээр байна.
Түүхэ
Элемент гэжэ нэрэ томьёо МЭҮ 360 оной үедэ грек философ Платон түрүүшынхеэ хэрэглэжэ байгаа[4].
33 химиин элементтэй оршон үеын түрүүшын жагсаалтые Антуан Лавуазьегэй 1789 оной «Химиин элементнүүд» (Elements of Chemistry) номһоо хаража болоно. 1869 ондо Дмитрий Менделеев алдарта үелхэ системэеэ нээһэн байна.
XX зуун жэлэй эхин хүрэтэр химиин элементые саашада дахин заахан хэһэгүүдтэ задархагүй гэжэ тодорхойложо байгаа.Һенри Мозли химиин элементын атомой дугаар тухайн 101-дэхи элементые алдарта химик Менделеевэй нэрээр нэрлэбэ.
Тодорхойлолго
Атомой дугаар
Атомой дугаар хадаа тухайн элементын үелхэ системэдэ эзэлжэ байдаг дэс дугаар болоод тухайн атомой сүмэдэхи протоной тоотой эжэл удхатай байдаг.
Атомой масса
Атомой масса (A гэжэ тэмдэглэгдэнэ) гээшэ атомой сүмэдэхи протон ба нейтроной тооной ниилбэри юм.
Изотопи
Изотопи гээшэнь сүмэдэ протоной тоогоороо эжэл, харин нейтроной тоогоороо илгаатай тухайн химиин элементын түрэлнүүдые хэлэнэ.
Аллотропи
Аллотропи гээшэнь тухайн нэгэ химиин элементын үүдхэдэг хоорондоо илгаатай хоёр болон тэрэнһээ олон түрэлэй дан бодосууд юм. Ондоогоор хэлэбэл, эдэ аллотропинуудые бүридүүлэгшэ атомууд эжэл болобошье, эдэ атомуудай хоорондоо холбогдохо байдалынь ондоо байна. Ондоогоор хэлэбэл, бүтэсын байгууламжань илгаатай байна.
Тэмдэглэлгэ
Йенс Якоб Берцелиус болбосоруулһан болоод тухайн үедэ лата хэлэниинь эрдэм ухаанай хэлэн байгаа.
- 1 — химиин элементын тэмдэг.
- 2 — нэрэ.
- 3 — химиин элементын атомой дугаар, протонуудай дугаар.
- 4 — атомой масса.
- 5 — эршэм хүсэнэй хангалтын түбшэндэ электронууд.
- 6 — электроной конфигураци.
Тархалта
Манай галактикын эгээн үргэн тархалтатай 10 химиин элементнүүд.
| Элемент | сая хубааһанай нэгээр, шэгнүүрэй |
|---|---|
| Уһантүрэгшэ | 739,000 |
| Гели | 240,000 |
| Хүшэлтүрэгшэ | 10,700 |
| Нүүрһэнтүрэгшэ | 4,600 |
| Неон | 1,340 |
| Түмэр | 1,090 |
| Азот | 970 |
| Сахюур | 650 |
| Магни | 580 |
| Хүхэр | 440 |
Зүүлтэ
- ↑ Compendium of Chemical Terminology, chemical element
- Британника нэбтэрхы толи, chemical element
- ↑ A. Earnshaw, Norman Greenwood. Chemistry of the Elements, Second Edition. Butterworth-Heinemann, 1997
- 2006-08-10 үдэртэ хандаһан.
- Boyle, Robert (1661). The Sceptical Chymist.
- ↑ Carey, George, W. (1914). The Chemistry of Human Life.
