Тодо бэшэг

Сүлөөтэ Нэбтэрхы Толи — Википеэдиһээ
ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡒᡅᡎ
Prijutnoe1.jpg

Тодо бэшэг (тод бичиг)

Тодо бэшэгые үзэхэдэ монгол бэшэгэй хэлые тэрэ сагай аман хэлэндэ ойртуулаха үүднэһээ зохёоһон болобшо хэтэрхэй "Тодо" болгоһон шалтгаанаар ниитэ монголнуудай хубида хүртээмжэтэй боложо шадалгүй зүбхэн Ойрадуудай дунда үлдэһэн. Энэ бэшэгые ойрад, хальмаг, торгуудууд XX-дугаар зуунай 30-40 он хүрэтэр хэрэглэжэ байһан.

Хошуудай Заяа Бандида Огторгойн далай хэмээхэ Намхайжанцан (1599-1662) монгол бэшэгэй сагаан толгойдо үндэһэлэн, ойрад хэлэндэ ниисүүлэн монгол бэшэгэй эжэл үзэгые тус тус илгаха, урта эгэшэгые уртатагалай тэмдэгээр тэмдэглэхэ гэхэ мэтэ нэмэлтэ тодолто хэжэ, тодорхой үзэг гү, али тодо үзэгые 1648 ондо зохёого.

Намхайжамса Бурханай шажаниие ниитэ монголнуудта түгээн дэлгэрүүлхэ, баһа халха ойрадай тэмэсэлые шажан соёлой нүлөөгөөр зогсоохо, ойрад түмэниие гэгээрүүлхэ зорилгоор үгэ бэшэгые зохёоһон юм.

Тодо бэшэгынь ойрад монгол хэлэнэй шухам ниисэһэн тула тэдэнэй удха зохёолой хэлэ боложо энэ бэшэгээр түүхэ, шажан, уран зохёол, анагааха ухаан, оршуулгын ном зохёол олоноор бэшэгдэжэ байһан. Тодо бэшэгэй дурасхал үлэмжэхэн үлдэһэниинь Уласай түб номой һан, Шэнжэлхэ ухааны акадеэмиин Хэлэ зохёолой хүреэлэнгэй номой һан хүмрэгтэ хадгалагдажа байна.

Харин БНХАУ-ай Шэнэжаанай ойрад монголнууд мүнөө болотор уугал бэшэгээрээ шэнэ удха зохёолоо туурбин бэшэжэ, ном һонин хэблэн ниитэлжэ байна. Мүн ОХУ-ай Хальмаг уласта тодо бэшэгые һураха хүдэлгэн үрнэжэ, тодо үзэгөөр һонин һэдхүүл хэблэгдэн, һургуулинуудта заажа байна.

Тодо үзгүдин нерэ

# Code Тодо үсэг Кирилл дарцар Латин дарцар Ахр Нерэ Удан Нерэ
1 6176 А A А хойр арата Худам әдл
2 6212 Э E Э нег арата, дөгә сүлтә
3 6213 И I И нег арата, киисквр сүлтә
4 6214 О O О нег арата, дөрвлҗн геестә
5 6216 Ө Ö Ө нег арата, дөрвлҗн геестә, ардан өргстә
6 6215 У U У нег арата, бүтү геестә, унҗу өргстә
7 6217 Ү Ü Ү нег арата, бүтү геестә
8 6184 Н N На нег арата, өмнән цегтә Худам әдл
9 6218 Ң Ng Аң
10 6221 Х X Ха хойр арата, өмнән хойр цегтә
11 6222 Һ Q Һа хойр арата, өмнән төгрг цегтә
12 6219 Б B Ба бүтү толһата
13 6220 П P Пха
14 6192 С S Са сарвһр толһата, нег арата Худам әдл
15 6193 Ш W Ша сарвһр толһата, ардан хойр цегтә Худам әдл
16 6224 Т T Та шанһ толһата, нег арата
17 6225 Д D Да хавтха толһата
18 6191 Л L Ла өөдән өвртә, нег арата Худам әдл
19 6223 М M Ма матьхр толһата, нег арата
20 6228 Ц C Ца цах толһата, нег арата
21 6226 Ч H Ча
22 6227 З Z За цацу эргцтә, шуд көлтә
23 6234 Җ J Җа
24 6229 Й Y Йа яман хоңшарта, шуд көлтә
25 6233 Г G Га дөгә көлтә
26 6232 К K Ка көлн толһата, көндлң өргстә
27 6231 Қ Kh Кх катһр ка
28 6199 Р R Ра хамр дөөрән өргстә, нег арата Худам әдл
29 6230 В V Ва дөгә көлтә
30 6235 NIA Галик?
31 6236 DZA Галик?
32 6296 TA Галик
33 6297 ZHA Галик

Бэшэг

Кирилл Тодо хойр бэшэг бичсн үгмүд цацу биш болна. Цааранднь үлгүрнь хәләтн.

Кирилл Тод Кирилл Тод Кирилл Тод Кирилл Тод Кирилл Тод Кирилл Тод
Ах Аха Шүлг Шүлүг Ноха Нохой Аньх Аниху Хөн Хоин Бух Буху
Сө Сөө Толь Толи Алвн Албан Сән Саин Бәәх Байху Насн Насун
Олн Олон Лавта Лабтаи Көгҗм Көгҗим Гегән Гэгээн Негн Нигэн Хойр Хойор
Һурвн Һурбан Дөрвн Дөрбөн Тавн Табун Орс Орос Гидг Гэдэг Моңһл Моңһол

Юникод

Character
(decimal)
DecimalCharacter
(hex)
HexName
6144᠀1800MONGOLIAN BIRGA
6145᠁1801MONGOLIAN ELLIPSIS
6146᠂1802MONGOLIAN COMMA
6147᠃1803MONGOLIAN FULL STOP
6148᠄1804MONGOLIAN COLON
6149᠅1805 MONGOLIAN FOUR DOTS
6150᠆1806MONGOLIAN TODO SOFT HYPHEN
6154᠊180AMONGOLIAN NIRUGU
6155᠋180BMONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR ONE
6156᠌180CMONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR TWO
6157᠍180DMONGOLIAN FREE VARIATION SELECTOR THREE
6158᠎180EMONGOLIAN VOWEL SEPARATOR
6160᠐1810MONGOLIAN DIGIT ZERO
6161᠑1811MONGOLIAN DIGITT ONE
6162᠒1812MONGOLIAN DIGIT TWO
6163᠓1813 MONGOLIAN DIGIT THREE
6164᠔1814 MONGOLIAN DIGIT FOUR
6165᠕1815 MONGOLIAN DIGIT FIVE
6166᠖1816 MONGOLIAN DIGIT SIX
6167᠗1817 MONGOLIAN DIGIT SEVEN
6168᠘1818 MONGOLIAN DIGIT EIGHT
6169᠙1819 MONGOLIAN DIGIT NINE
6176ᠠ1820MONGOLIAN LETTER A
6177ᠡ1821MONGOLIAN LETTER E
6178ᠢ1822MONGOLIAN LETTER I
6179ᠣ1823MONGOLIAN LETTER O
6180ᠤ1824MONGOLIAN LETTER U
6181ᠥ1825MONGOLIAN LETTER OE
6182ᠦ1826MONGOLIAN LETTER UE
6183ᠧ1827MONGOLIAN LETTER EE
6184ᠨ1828MONGOLIAN LETTER NA
6185ᠩ1829MONGOLIAN LETTER ANG
6186ᠪ182AMONGOLIAN LETTER BA
6187ᠫ182BMONGOLIAN LETTER PA
6188ᠬ182CMONGOLIAN LETTER QA
6189ᠭ182DMONGOLIAN LETTER GA
6190ᠮ182EMONGOLIAN LETTER MA
6191ᠯ182FMONGOLIAN LETTER LA
6192ᠰ1830MONGOLIAN LETTER SA
6193ᠱ1831MONGOLIAN LETTER SHA
6194ᠲ1832MONGOLIAN LETTER TA
6195ᠳ1833MONGOLIAN LETTER DA
6196ᠴ1834MONGOLIAN LETTER CHA
6197ᠵ1835MONGOLIAN LETTER JA
6198ᠶ1836MONGOLIAN LETTER YA
6199ᠷ1837MONGOLIAN LETTER RA
6200ᠸ1838MONGOLIAN LETTER WA
6201ᠹ1839MONGOLIAN LETTER FA
6202ᠺ183AMONGOLIAN LETTER KA
6203ᠻ183BMONGOLIAN LETTER KHA
6204ᠼ183CMONGOLIAN LETTER TSA
6205ᠽ183DMONGOLIAN LETTER ZA
6206ᠾ183EMONGOLIAN LETTER HAA
6207ᠿ183FMONGOLIAN LETTER ZRA
6208ᡀ1840MONGOLIAN LETTER LHA
6209ᡁ1841MONGOLIAN LETTER ZHI
6210ᡂ1842MONGOLIAN LETTER CHI
6211ᡃ1843MONGOLIAN LETTER LONG VOWEL SIGN
6212ᡄ1844MONGOLIAN LETTER TODO E
6213ᡅ1845MONGOLIAN LETTER TODO I
6214ᡆ1846MONGOLIAN LETTER TODO O
6215ᡇ1847MONGOLIAN LETTER TODO U
6216ᡈ1848MONGOLIAN LETTER TODO OE
6217ᡉ1849MONGOLIAN LETTER TODO UE
6218ᡊ184AMONGOLIAN LETTER TODO ANG
6219ᡋ184BMONGOLIAN LETTER TODO BA
6220ᡌ184CMONGOLIAN LETTER TODO PA
6221ᡍ184DMONGOLIAN LETTER TODO QA
6222ᡎ184EMONGOLIAN LETTER TODO GA
6223ᡏ184FMONGOLIAN LETTER TODO MA
6224ᡐ1850MONGOLIAN LETTER TODO TA
6225ᡑ1851MONGOLIAN LETTER TODO DA
6226ᡒ1852MONGOLIAN LETTER TODO CHA
6227ᡓ1853MONGOLIAN LETTER TODO JA
6228ᡔ1854MONGOLIAN LETTER TODO TSA
6229ᡕ1855MONGOLIAN LETTER TODO YA
6230ᡖ1856MONGOLIAN LETTER TODO WA
6231ᡗ1857MONGOLIAN LETTER TODO KA
6232ᡘ1858MONGOLIAN LETTER TODO GAA
6233ᡙ1859MONGOLIAN LETTER TODO HAA
6234ᡚ185AMONGOLIAN LETTER TODO JIA
6235ᡛ185BMONGOLIAN LETTER TODO NIA
6236ᡜ185CMONGOLIAN LETTER TODO DZA
6272ᢀ1880MONGOLIAN LETTER ALI GALI ANUSVARA ONE
6273ᢁ1881MONGOLIAN LETTER ALI GALI VISARGA ONE
6274ᢂ1882MONGOLIAN LETTER ALI GALI DAMARU
6275ᢃ1883MONGOLIAN LETTER ALI GALI UBADAMA
6276ᢄ1884MONGOLIAN LETTER ALI GALI INVERTED UBADAMA
6277ᢅ1885MONGOLIAN LETTER ALI GALI BALUDA
6278ᢆ1886MONGOLIAN LETTER ALI GALI THREE BALUDA
6279ᢇ1887MONGOLIAN LETTER ALI GALI A
6280ᢈ1888MONGOLIAN LETTER ALI GALI I
6281ᢉ1889MONGOLIAN LETTER ALI GALI KA
6282ᢊ188AMONGOLIAN LETTER ALI GALI NGA
6283ᢋ188BMONGOLIAN LETTER ALI GALI CA
6284ᢌ188CMONGOLIAN LETTER ALI GALI TTA
6285ᢍ188DMONGOLIAN LETTER ALI GALI TTHA
6286ᢎ188EMONGOLIAN LETTER ALI GALI DDA
6287ᢏ188FMONGOLIAN LETTER ALI GALI NNA
6288ᢐ1890MONGOLIAN LETTER ALI GALI TA
6289ᢑ1891MONGOLIAN LETTER ALI GALI DA
6290ᢒ1892MONGOLIAN LETTER ALI GALI PA
6291ᢓ1893MONGOLIAN LETTER ALI GALI PHA
6292ᢔ1894MONGOLIAN LETTER ALI GALI SSA
6293ᢕ1895MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZHA
6294ᢖ1896MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZA
6295ᢗ1897MONGOLIAN LETTER ALI GALI AH
6296ᢘ1898MONGOLIAN LETTER ALI GALI TA
6297ᢙ1899MONGOLIAN LETTER ALI GALI ZHA
6310ᢦ18A6MONGOLIAN LETTER ALI GALI HALF U
6311ᢧ18A7MONGOLIAN LETTER ALI GALI HALF YA
ᢗᢩ6313ᢩ18A9MONGOLIAN LETTER ALI GALI DAGALGA (combined with ali gali A ())
  • РУВИКИ.Медиа ангилал холбооһотой.

Холбооһон