Сультимов Доржи Норбосампилович
Сультимов, Доржи Норбосампилович
Доржи Норбосампилович Сультимов (бур. Сүльтимэй Норбосампилай Доржо) (1950 оной декабриин 4, Буряад-Монголой Бэеэ дааһан Зүблэлтэ Ниигэм журамта Уласай (АССР-эй) Хэжэнгын аймагай Ород нютаг), буряад совет, оросой театр болон киногой зүжэгшэн, уран зохёолшо, драматург, оршуулагша, 1999-2011 онуудта - Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай захирал, Буряадай АССР-эй болон Оросой Холбоото Уласай габьяата зүжэгшэн, Монгол Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Оросой Холбоото Уласай Уран зохёолшодой, Сэдхүүлшэдэй болон театрай ажаябуулагшадай холбоонуудай гэшүүн.
Намтар
Буряад-Монголой Бэеэ дааһан Зүблэлтэ Ниигэм журамта Уласай (АССР-эй) Хэжэнгын аймагай Ород 1950 оной декабриин 4-дэ малшан айлда түрэһэн юм. Аймагайнгаа түбтэ оршодог интернат һургуули дүүргээд, түрэл нютагтаа ажаллажа, үбһэ хулһанай дүүрэһэн намарай сагта Хори һууринда жолоошоной курсада һуража ябаха үедөө, Ородой-Адагай дунда һургуулиин дэргэдэ байгуулагдаһан залуушуулай үдэшын һургуулида зэргэ һуралсажа, 1969 оной хабар жолоошонойнгоо курса дүүргээд, тэрэ жэлэйнгээ июнь һара соо дунда һургуули дүүргэһэн аттестат гар дээрээ абажа, наһанайнгаа үргэн замай бэлшэр дээрэ гараһан намтартай. Жэл үлүүтэй жолоошон мэргэжэлээрээ нютагтаа хүдэлөөд, багшын дээдэ һургуулида орожо, бэе тамир хүмүүжүүлгын багша болохо түсэбтэй Улаан-Үдэ хото ерэжэ, аэропортодо жолоошон мэргэжэлээрээ ажалда орожо хүдэлөө.
Наһанайнь хэрэг - Буряад театр
1971 оной зун Алас-Дурна зүгэй Владивосток хотодо һураад, Буряад театрай һургуулида шалгалта барижа, оюутан болоһон. 1975 ондо театрай дээдэ һургуули дүүргэжэ ерээд буряад театрай зүжэгшэнөөр ажалда абтаһан юм.
Доржо Сультимов театрта ажалда оромсоороо олон зүжэгүүдтэ хабаадажа эхилэһэн байдаг. Л.Леоновой “Ленушка”, В.Салынскын “Барабанщица”, Х.Намсараевай “Тайшаагай ташуур” болон бусад олон театрай тайзан дээрэ ябажа байһан зүжэгүүдтэ наадажа эхилээ. Удаань, шэнээр табигдаһан Б.Эрдынеевэй “Бэшэгдээгүй шүлэг” гэжэ зүжэгтэ гол дүрэ болохо Жаргал хүбүүнэй роль наадажа эхилээд, саашадаа хамта дээрээ арба гаран гол дүрэнүүдые бэелүүлһэн байдаг. Онсолон тэмдэглэхэдэ. А.Вампиловай “Ууган хүбүүн” гэжэ зүжэгтэ Сильвын роль эрхимээр гүйсэхэһэн юм. 1976 ондо Москва хотодо үнгэргэгдэһэн театрай тоосото гасторолиин репертуарта энэ зүжэг оруулагданхай байжа, Бага театрай гол тайзан дээрэ наадаһан байдаг.
Оросой Холбоото Уласай габьяата зүжэгшэн Доржо Сультимов Х. Намсараевай, Лопе де Вегын, Ж.Мольерэй, Н.Гоголиин, Л.Леоновай, А.Софроновой, А.Салынскын, Д-Р.Батажабайн, Ц.Шагжинай, Д.Эрдынеевэй, Б-М.Пурбуевэй, Б.Эрдынеевэй, А.Вампиловай болон бусад зохёолшодой бэшэһэн зүжэгүүдтэ хабаадажа, Буряад театрай алтан тайзан дээрэ жара гаран дүрэнүүдые, тэрэ тоодо арба гаран гол дүрэнүүдые бэелүүлжэ, баярлаһан, урмашаһан харагшадай халуун альга ташалган доро угтуулан Буряад орон соогуураа болон Москва, Ленинград хотонуудта, Хальмагта, Монголдо, Польшодо үнгэргэгдэһэн гастрольнуудта амжалтатай хабаадаха хубитай байһан юм.
Агаарай долгиндо – Доржо Сультимов
1993 ондо Буряадай радиогой ахамад редакторай тушаал зэргэдэ уригдажа томилогдоод, амжалтатай ажаллаба. Тэрэнэй ударидалга доро олон тоото радиозүжэгүүд, уран зохёолой дамжуулганууд найруулагдаад, агаарай долгиндо нэбтэрүүлэгдэжэ, шагнагшадые хужарлуулхаһаа гадна, “Баян талын аялга” гэһэн олоной дура буляаһан радиожурнал Доржо Норбосампиловичай дурадхалаар тайзан дээрэ гаргагдаад, шагнагшадтаа бүри дүтэ боложо, буряад аялга дуунда дуратайшуулые баярлуулһан байдаг.
Тэрэ гэһээр, “Баян талын аялга” хорин табан жэлдэ тайзан дээрэһээ захил абажа, буряад арадаймнай уянгата һайхан дуунуудаар шагнагшадые урмашуулһан зандаа. Мүнөө Д.Сультимов Буряадай радиотой холбоогоо таһалаагүй “Уран үгэ” гэһэн уран зохёолой дамжуулгада ородой болон буряадай, монголой элитэ мэдээжэ зохёолшодой бэшэһэн роман, туужануудые уншадаг юм. Энэ дамжуулга тухай Ородой Холбоото Уласай сэдхүүлшэдэй холбооной гэшүүн, олониитын ажал ябуулагша Баяр Балданов “Буряад Үнэн” һониндо иигэжэ тэмдэглээ һэн: “Түрэлхи буряад хэлэнэймнай асуудалтайхан байдалда орожо, уран зохёол уншахамнай хомор болоод байхада, “Уран үгэ” дамжуулга аргагүй хэрэгтэй, туһатай үүргэ дүүргэнэ. Шэхэндэ урин дулааханаар, зөөлэхэнөөр, хоолойнгоо баялигые уранаар хэрэглэжэ, бэлигтэй зүжэгшэнэй нэбтэрүүлхыень соносоходоо, уран зохёолшоной хараа бодолнуудые шэнээр анхаржа, ойлгожо, хадуужа абахада, аргагүй һонин, залуу һүрэгтэмнай тон туһатай үйлэ, хэрэг болоно”.
Хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор, профессор Е.Е.Балданмаксарова: “Буряадай радиогой “Уран үгэ” гэжэ дамжуулга хужарлан шагнажа, сэдьхэлээ баярлуулбаб. Х.Намсараевай, Ч.Цыдендамбаевай, Ж.Балданжабонай, С.Эрдэниин зохёолнуудые Доржо Сультимовай уншан гүйсэдхэһэниие шагнахада ехэ зохид, хоолойнь аялга, нугалбариин баян байхада, зохёолшын уран үгэ гүнзэгыгөөр хадуугдана. Иимэ уншалга хүнэй зүрхэ сэдьхэлые баяжуулха, уяруулха, тэгшэлхэ эди шэдитэй. Тиимэ дээрэһээ, иимэ дамжуулгада мүнөө сагта тон хэрэгтэй, залуушуул шагнажа байһай даа гэжэ хүсэнэб!” – гэжэ “Буряад Үнэн” һониной хуудаһан дээрэ тэмдэглээ һэн.
Театрай жолоодо
1999-2011 онуудта Доржо Сультимов Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай захиралай тушаалда ашаг үрэтэйгөөр ажаллаһан юм. Арбан хоёр жэлэй туршада дэлхэй дээрэхи ори гансахан Буряад театрай жолоо бат бэхеэр барижа байха үедөө Доржо Норбосампилович түрэл арадайнгаа соёл дэлхэйн болон Орос гүрэнэй соёлой оршондо бүримүһэн оруулжа хүгжөөхэ гэһэн гол зорилготой байгаа. Энэ шэглэлээр театрай туйлаһан амжалтанууд олондо мэдээжэ. Хэды орёо сагай тохёолдоод байгаашье һаа, театрай зохёохы ажалтанай бүлэг урагшаа дабшахадаа, харагшадай дура буляаха шадалтай байгаа. Шэнэ зүжэгүүд табигдадаг болоо, Сибириин болон Монголой хүршэ театрнуудтай холбоо барисаатайгаар амжалта түгэс ажаллаа.
Доржо Сультимовай ударидалга доро Буряад театр уласхоорондын хэмжээ ябуулгануудта - Белоруссиин (Брест хото), Франциин (Ницца хото), Монголой (Улаан-Батар) театрнуудта үнгэргэгдэһэн фестивальнуудта хабаадаа. Өөрынгөө тайзан дээрэ театрнуудай уласхоорондын «Желанный берег» фестиваль үнгэргөө. Эрхүү, Красноярск, Барнаул хотонуудта үнгэргэгдэһэн театрнуудай нютаг можонууд хоорондын «Сибирский транзит» гэһэн фестивальда дүрбэ дахин хабаадаа, энэ фестиваль өөрынгөө тайзан дээрэ нэгэ удаа эмхидхээ.
Театрай түүхэдэ анха түрүүшынхиеэ Д. Сультимовай ударидалга доро Саха (Яхад) Уласай Якутск, Нерюнгри хотонууд руу, Хакас Уласай Абакан руу, мүн тиихэдэ Шэтэ болон Эрхүү хотонууд руу гастрольнууд амжалтатайгаар эмхидхэгдэһэн юм. 2007 ондо Москва хото гастролёор Буряад театр ошоһон түүхэтэй. Гастрольдо харуулһан зүжэгүүдыень театр шэнжэлэгшэд, шүүмэжэлгшэд үндэрөөр сэгнээ бэлэй. Мүн тэрэл үедэ театр Монгол болон Хитадай Арадай Уласай Үбэр Монголой бэеэ дааһан аймаг руу нэгэнтэ бэшэ ошожо, зүжэгүүдые табиһан. Хүдөө аймагуудай засаг дарганарай болон Арадай Хуралай һунгамалнуудай дэмжэлгээр жэл бүри Буряад театр уласайнгаа аймагуудаар ябажа, зүжэгүүдээ харуулдаг байгаа.
Залуу мэргэжэлтэдые һурган бэлдэхэ ажалда захирал Д. Сультимов айхабтар ехэ анхаралаа хандуулдаг һэн. 2002 ондо Зүүн Сибириин гүрэнэй соёлой дээдэ һургуули дүүргэһэн залуу зүжэгшэд Буряад театрта алба хэхэеэ ерэһэн юм. Мүнөө тэдэнэр театрай гол зүжэгшэд болонхой, харагшадта дурадхагдадаг бүхы шахуу зүжэгүүдтэ наадана. Олониинь Буряад Уласай габьяатануудай нэрэ зэргэдэ хүтэнхэй. Захирал Доржо Сультимовай эдэбхи үүсхэлээр Санкт-Петербургын театрай урлалай академидэ үндэһэн буряад дүрбэдэхи студи шэлэн абтажа, 2006-2011 онуудта амжалтатай һураад, мэргэжэлтэ зүжэгшэд болоо. Д. Сультимовай захиралаар ажаллажа байха үедэ Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй академическэ драмын театрай гурбан зүжэг - Бато-Мүнхэ Пурбуевай «И на нашей улице будет праздник», Геннадий Башкуевай «С.С.С.Р...» ба Булат Гавриловай «Чингисхан» - Буряад Уласай Гүрэнэй шанда хүртэһэн юм.
Уран үгын долгин дээрэ
Театрта ажаллажа байха үедөө Доржо Сультимов «Амиды зула», «Эртын хабар», «Алтан бэһэлиг» гэһэн зүжэгүүдые бэшэжэ, Сэнгын Эрдэнии «Хойто наһандаа уулзахабди», Жамьян Балданжабонай «Бүргэд» гэһэн зохёолнуудые тайзанай хэлэндэ оруулжа, зүжэг болгон найруулһан байна. «Эртын хабар» гэжэ зүжэгынь хоёр уласай хоорондохи харилсаа үргэдхэжэ, Монголой Дархан хотын театрай тайзан дээрэ табигдаһан юм. Тэрээнһээ гадуур, һүүлэй үедэ бэшэһэн “Эхын захяа”, “Сагай эрхэ” гэжэ туужануудынь номууд боложо хэблэгдээ.
“Эхын захяа” туужа болон үгүүлэлнүүдһээ бүридэһэн номынь Буряад уласай Гүрэнэй (2017), И.Калашниковай нэрэмжэтэ (2016) шангуудта хүртэһэн байдаг. Энэ зохёол тухайнь Россиин уран зохёолшодой холбооной гэшүүн Хандажап Дампилова “Буряад үнэн” һониндо хэблэгдэһэн “Шэнэ һэбшээн” гэһэн очерк дотороо иигэжэ тэмдэглэнэ: “Энэ зохёол хүнэй хүндэ хүшэр ажабайдал харуулһан. Уншаһан хүн наһатайшье, залуушье байг, - заатагүй зүрхэ сэдьхэлээ уяруулжа, олон юумэ бодомжолжо, хүнэй наһан соо ушардаг боро хара толбонуудые илгаруулжа һураха аргыень олгоно. “Эхын захяа” гэһэн туужа буряад уран зохёолдо шэнэ һэбшээ асаржа, шэнэ долги эбхэрүүлһэн мэдэрэл түрүүлбэ. Автор буряад арадайнгаа ажабайдал, түүхэ, ёһо заншал тон һайнаар мэдэхэһээ гадуур, тэрэнээ хүгжөөн залуу үетэндэ дамжуулан, энэ хорбоо юртэмсэдэ тэнсүүрииень оложо амидарха гээшэ, үнэхөөрөөшье тон бэрхэтэй байһан тухайнь бодолнуудаараа хубаалдана.»
Д.Сультимов хүүгэдтэ зорюулжа зохёолнуудые бэшэдэг. 1993 ондо Буряадай номой хэблэлээр ном боложо гараһан “Гуталгүй гулабхаа” гэжэ номынь өөрын түүхэтэй. Буряад оронойнгоо хүүгэдэй һонирхол татахаһаа гадуур, Хитадай Арадай Уласай Үбэр-Монголой Хайлар хотодо хуушан монгол хэлэн дээрэ оршуулагдажа барлагдаад, эдир уншагшадай дура буляаба. Удаань, энэ ном Улаан-Баатар хотодо: буряад, монгол, хуушан монгол, - хэлэнүүд дээрэ хэблэгдээд, Буряадай уран зохёолой түүхэдэ түрүүшын иимэ алхам хэгдэжэ, гурбан хэлэн дээрэ нэгэ ном боложо гараад, Буряад уласаймнай һургуулинуудай номой сангуудта тараагдаба. Энэ ном хуушан монгол хэлэ үзэлгэндэ туһатай байхань дамжаггүй. Тэрээн тухай буряад хэлэнэй багша ябаһан Роза Дашиева “Буряад үнэн” һониндо иигэжэ бэшэһэн юм: “Энэ номой рассказуудай удха, хэлэн үхибүүдэй гэнэн сэхэхэн ухаан бодолоор оршон тойроной ойлгосые ажаглан уран тодо, уяхан тодо нугалабаритайгаар бэшэгдэнхэй. Уншахада, урматай онобшотойгоор һуурияа эзэлһэн жэнхэни буряад үгэнүүдээр баян байна. Энэмнай авторай түрэл хэлэнэйнгээ дундаршагүй баялигые гүнзэгыгөөр мэдэжэ, өөрынгөө маягаар тааруулжа, хүгжэм шэнгеэр бодомжотоёо тааруулан, аялгалан һубихань хэды һайхан бэ! Хошон зугаатай хурса үгэнүүд шэхэнэй шэмэг, сэдьхэлэй баяр болодогыень рассказ бүхэндэнь эли гаража ерэнэ”.
Удаань, Д.Сультимовай гуурһан дороһоо “Амиды зула” гэһэн ном “Бэлиг” хэблэл тунхагалжа, нара хараха хубитай байба. Энэ ном тухай Буряадай арадай уран зохёолшон Доржо Эрдынеев “Буряад үнэн” һониндо иигэжэ һанамжаараа хубаалдаһан юм: “Рассказуудынь, зүжэгынь арадай аман үгын зохёолнуудай маягаар бэшэгдэнхэй. Харин, харуулһан ушар зүйлнүүдынь, зураглаһан хүнүүдынь мүнөө сагай. Хэлэхэ гэһэн бодолоо сэхэ хэлэнгүй, далдын аргаар зураглан харуулжа бэшэхэ гээшэ бэлэн бэшэ. Иимэ арга буряад прозодо хоморой зүйл болонхой. Доржо Сультимов иимэ аргаар зохёол бэшэхэ заншал һэргээбэ гэжэ найданаб. Энээниие ехэ ажалай үрэ гэжэ тэмдэглэхэ ушартайбди. Элинсэг хулинсагуудаймнай һургаалай ёһоор бэлиг гээшэ бэеэ магтуулхын талаан бэшэ, харин арадаа абаралсаха үйлэтэй хүнэй хуби заяан гэдэг юм!”
Оршуулгын далай
Ямар гүн удхатайб даа, - нэгэ хэлэнһээ нүгөө хэлэндэ оршуулжа, элитэ зохёолнуудтай уншагшадые танилсуулхадаа, одоол буян хэшэгтэй үйлэ хэрэг ха юм. Оршон үе сагта Буряадаймнай түрүү зохёолшодой нэгэн болоод ябаһан Доржо Сультимов Монголой агуу зохёолшон Сэнгын Эрдэниин “Сэрүүн дуганай мүхэл”, бэлигтэй зохёолшон Сэдэнэй Намсарайн “Үхэжэ болдоггүй оршолон” гэһэн зохёолнуудые оршуулжа, нэгэ боти ном болгон бүридхэн гаргуулаа. Монгол орон нүүжэ ошоһон буряад угсаатанай хамалган, хашалганай үедэ хэды зэргээр тулиһан, зобоһон, сагай шэрүүн долгиндо сохигдоһон, нэшэгдэһэн тухай үнэншэмэ сэхээр зураглагданхай зохёолнуудые тон баян, ойлгостой, уран тодо хэлээр оршуулжа, уншагшадайнгаа урда дэлгэжэ шадаа.
Мүн С.Эрдэниин бэшэһэн үгүүлэлнүүдые буряадшалаад, “Буряад үнэн” һониндо хэблүүлжэ, уншагшадай һонирхол татана. Тиихэдэ, мүн лэ Монголой уран зохёолой классик болоһон Донровой Намдагай бэшэһэн “Хүгшэн шонын уляан” гэһэн туужа буряад хэлэндэ оруулаад, “Байгал” сэдхүүлдэ, “Буряад үнэн” һониной нюурнууд дээрэ хэбэлүүлхэһээ гадна, Буряадай радиогоор агаарай долгиндо өөрөө уншажа, нэбтэрүүлээ һэн. Үбэр-Монголой нэрэтэ зохёолшон Лигдэнэй хүүгэдтэ зорюулжа бэшэһэн “Гайхамшагта гурбан тулам” гэһэн зохёол буряадшалагдаад, һургуулиин номой санда тараһан байха юм. Харин Хүлэн-Буйр аймагай Шэнэхээн нютагай Согтын Жамсын бэшэһэн “Шэнэхээн нютагай түүхэ” хэлэ бэшэгэй эрдэмэй дид-доктор Жаргал Бадагаровтай суг хамта хуушан монгол хэлэнһээ буряадшалжа, тэрэ зохёол эндэ һуудалтай зоноймнай һонирхол татажа, тэрэ үе сагай Шэнэхээн нютагай байдалтай, нүүжэ ошоһон зоной хуби заяан, ажал хэрэгүүдтэй дүтэ танилсуулха арга олгоо һэн.
Мүнөө үедэ Доржо Сультимов хадаа бэлигтэй аха захатан оршуулагшадай – Цыден Галсановай, Гунга Чимитовай замаар дабшана. Сэнгын Эрдэниин зохёохы ажал ябуулгын орой болохо “Занабазар” гэһэн түүхэтэ, ниилээн хүрмэгдэһэн байгуулгатай болон орёо хэлэтэй романай оршуулга хэжэ, “Байгал” сэдхүүлдэ хэблэгдээд, ушагшадай һонирхол татаа. Энэ роман дотор Монголой түрүүшын Богдо гэгээн (Үндэр гэгээн) Занабазарай гайхамшагта хуби заяан, тэрэнэй бүтээһэн, бэелүүлһэн хэрэг, үйлэнүүд тухай дэлгэрэнгыгээр, хүнэй сэдьхэл хүдэлгэмэ уранаар, уярхаар бэшэгдэнхэй юм.
Тайзан дээрэ бэелүүлһэн дүрэнүүд
- Чингисхан (Б. Гаврилов «Чингисхаан»)
- Тарба Жигжитов ба Гүрэмбэ лама (Х.Намсараев «Тайшаагай ташуур»)
- Шэрээтэ лама (Ц. Шагжин «Будамшуу»)
- Городничий (Н. Гоголь «Ревизор»)
- Бүүбэй хан (Д. Эрдынеев «Бальжин хатан»)
- Глеб (Т.Ян «Молодожены»)
- Дженшенкул (Ч. Айтматов «Материнское поле»)
- Дионис (М. Карим «Не бросай огонь, Прометей»)
- Сильва (А.В. Вампилов «Старший сын»)
Ном боложо хэблэгдэһэн зохёолнуудынь
1. Сультимов Доржо. Гуталгүй гулабхаа (Босоногий голубь). Для детей младшего школьного возраста. — Улаан-Үдэ, Бурятское книжное издательство, 1993. — 39 нюур. — буряадаар
2. Сультимов Доржо. Амиды зула (Живая лампадка): пьесэнүүд ба үгүүлэлнүүд. — Улаан-Үдэ: Издательство «Бэлиг», 2004. — 67 нюур. — буряадаар
3. Сультимов Доржо. Эхын захяа (Заветы матери). — Улаан-Үдэ: ИП Бальжинимаев А.Б., 2015. — 252 нюур. — буряадаар
4. Сультимов Доржо. Сагай эрхэ (Веление времени). — Улаан-Үдэ: ИП Бальжинимаев А.Б., 2016. — 102 нюур. — буряадаар
5. Сультимов Доржо. Түймэр (Пожар). — Улаан-Үдэ: НоваПринт, 2018. — 56 нюур. — буряадаар
6. Чүлтэмийн Дорж (Сультимов Доржо). Гуталгүй тагтаа (Босоногий голубь). — Хайлар, 2019. — 63 нюур. — хуушан монголоор
7. Чүлтэмийн Дорж (Сультимов Доржо) Эхийн санаа үрд (Заветы матери) Туужа ба үгүүлэлнүүд. Улаанбаатар: Издательство «Китаб», 2016. — 155 нюур. — оршон сагай монголоор
8. Чүлтмийн Дорж (Сультимов Доржо) Цагийн өнгө (Веление времени): Туужа ба үгүүлэлнүүд. Улаанбаатар: Издательство «Китаб» 2017. — 96 нюур. — оршон сагай монголоор
9. Чүлтэмийн Дорж (Сультимов Доржо). Гуталгүй тагтаа (Босоногий голубь). — Улаанбаатар: Издательство СэлэнгэПресс 2020. — 146 нюур. — оршон сагай буряадаар, монголоор, хуушан монголоор (гурбан хэлээр).
Тайзан дээрэ зүжэг боложо табигдаһан зохёолнуудынь
- «Амиды зула» (2003, Буряад театр)
- «Алтан бэһэлиг» (2005, Буряад театр)
- «Эртын хабар» (2007, Буряад театр, 2009, Монгол Уласай Дархан хотын театр)
Оршуулганууд
Зүжэг боложо найруулагдаһан ондоо зохёолшодой бүтээлнүүд
- Ж. Балданжабон «Аригуун Бүүбэй» (1994, Буряад театр)
- С. Эрдэни «Хойто наһандаа уулзахабди» (2000, Буряад театр)
- С. Эрдэни «Хүхэ Хулгана жэл» (2017, «Амар сайн театр», Ага)
Хэблэгдэһэн оршуулганууд
- Сэнгын Эрдэни «Сэрүүн дуганай мүхэл», Cэдэнэй Намсарай «Үхэжэ болодоггүй оршолон» (туужанууд, 2015)
- Лигдэн «Гайхамшагта гурбан тулам» (туужа, 2017)
- Сэнгын Эрдэни «Үдэрэй одо мүшэн» (туужа, «Байгал» сэдхүүл, «Байгал» сэдхүүл, 2019-2021)
- Донровын Намдаг «Хүгшэн шонын уляан» (туужа, «Байгал» сэдхүүл, 2019-2021)
- Сэнгын Эрдэни «Ангуушанай һамган» (туужа, «Байгал» сэдхүүл, 2022-2023)
- Согтын Жамса «Шэнэхээн нютагай түүхэ» (2015)
- Батын Нямаа «Арандалайхин» (2022, Улаан-Баатар, Сэлэнгэ пресс)
- Сэнгын Эрдэни «Занабазар» (2022, Улаан-Үдэ, Уласай типографи)
Шангууд ба шагналнууд
- Буряад Уласай Гүрэнэй шан (2001, 2017)
- Хани барисаанай одон (2007)
- Агван Доржиевай медаль (2009)
- Монгол Уласай дээдын шагнал - "Алтан Гадаһан" одон (2011)
- И.К. Калашниковай нэрэмжэтэ уран зохёолой шан (2016)
- Буряадай АССР-эй, Буряад Уласай, Оросой Холбоото Уласай, СССР-эй, Монгол Уласай Хүндэлэлэй Бэшэгүүд, медальнууд.