Рихард Вагнер

Рихард Вагнер
Рихард Вагнер
	Richard Wagner
Ажал үйлэ:	хүгжэмэй зохёолшо (дууриин зохёолшо)
Түрэһэн үдэр:	1813 оной майн 22[…]
Түрэһэн газар:	Лейпциг
Эрхэтэнэй харьяалал:	Королевство Саксония[d];
Наһа бараһан үдэр:	1883 оной фералиин 13[…] (69 наһатай)
Наһа бараһан газар:	Венеци
Гарай үзэг:

Вильгельм Рихард Вагнер (Лейпциг, - 13.2.1883, Венеци), Германиин хүгжэмэй зохёолшо, дирижёр, театрын найруулагша болон ниитэлэлшэ юм. Дууринууд (операнууд): «Фея дангинанууд» (К. Гоцци, 1833-34, 1888 оной зүжэг), «Дуранай хориглол» (Э. Бульвер-Литтон, 1838-40, 1842 оной зүжэг). 1839-42 ондо Париста ажа һуухадаа түрүүшын болонгир бүтээлнүүдээ бэшэһэн: «Фауст» увертюра (И. В. Гёте, 1840 он, 1855 ондо һүүлшын заһабари) ба «Ниидэдэг голландиинхин» (Г. Гейне, 1841 он, 1843 ондо тайзанда табигдаһан). 1843-49 ондо хаанай ордоной театрын дирижёроор хүдэлхэдээ 2 дуури оперануудые бэшээ: «Тангейзер» (1843-45, 1845 ондо тайзанда табигдаһан) ба «Лоэнгрин» (1845-48, 1850, Веймарда тайзанда табигдаһан). 1852-56 ондо VII-IX зуунай Скандинавиин «Эдда» үльгэр ба XII зуунай Германиин «Нибелунгуудай бэһэлиг» домогой һууряар «Нибелунгуудай дуун» гэһэн циклын «Рейнэй алтан» ба «Валькири» түрүүшын хоёр оперануудые бүтөөбэ. 1857-59 ондо «Тристан Изольда хоёр» оперые бэшэбэ (Страсбургын Готфрид, 1865, Мюнхендэ тайзанда табигдаһан). 1868 ондо Мюнхендэ тэрэнэй «Нюрнбергэй мейстерзингернүүд» гэһэн опера тайзанда табигдаһан байгаа. 1871-74 ондо тэрэ «Нибелунгуудай бэһэлиг»-эй һүүлшын хоёр оперануудые дүүргэбэ: «Зигфрид» ба «Тэнгэринэрэй үхэл». Бүхэ дүрбэн хэһэгтэй «Нибелунгуудай бэһэлиг» опера Байройтой театрда (1876) тайзанда табигдаһан бэлэй. 1882 ондо Байройтдо тэрэнэй «Парсифаль» опера-мистери тайзанда табигдаба.

Шухала бүтээлнүүд

Оперонууд

«Фея дангинанууд», гурбан акттай (1833 ондо дүүргэһэн);
«Палермын шаби басаган» (1836);
«Риэнци», табан акттай (1840);
«Аянша далайшан», гурбан акттайх (1841);
«Таннһойзер», гурбан акттай (1845);
«Лоэнгрин», гурбан акттай (1848);
«Рейнэй алтан», «Нибелунгуудай дуун» гэһэн тетралогиин 1-р хэһэг (1854);
«Валькири», тетралогиин 2-р хэһэг, гурбан акттай (1856);
«Тристан Изольда хоёр», гурбан акттай (1859);
«Зигфрид», тетралогиин 3-р хэһэг, гурбан акттай (1869);
«Нюрнбергын мейстерзингернууд», гурбан акттай (1867);
«Тэнгэринэрэй үхэл» тетралогиин 4-р хэһэг, гурбан акттай (1874);
«Парсифаль», гурбан акттай (1882).

Симфониин ба найрал дуунай бүтээлнүүд

увертюрэ b-dur (1830);
увертюрэ d-moll (1831);
фуга хэлбэритэй увертюрэ (1831);
«Polonia» увертюрэ, c-dur (1832);
симфони (1832);
найрал дуун ба оркестрдэ зорюулһан шэнэ жэлэй кантата (1834);
«Христофор Колумб» увертюрэ (1835);
«Уулын сабдаг», Глейхэй фееридэ зорюулһан хүгжэм ба хоолойн номернууд (1836);
«Rule Britannia» увертюрэ (1836);
«Фауст» увертюрэ (1840);
эрэ найрал дуун ба оркестрдэ зорюулһан апостолнуудай сценэ (1843);
Фридрих-Август хаанай хүшөөгэй нээлтын кантата (1843);
Эвриантын хүгжэмые хэрэглэдэг Веберэй дурасхалда хүдөөлэлгын марш (1844);
«Huldigungs-marsch» (1864);
«Siegfried’s Idylle» (1870);
«Kaisermarsch» (1871);
Филадельфидэхи Бүхэдэлхэйн үзэсхэлэндэ зорюулһан марш (1876).

«Рихард Вагнер» РУВИКИ-дэ заатагүй байха үгүүлэл 1000 эгээл шухала үгүүлэлнүүдэй нэгэн юм. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо туһалхада болоно!

↑ ^1,0 ^1,1 Richard Wagner // Internet Broadway Database (англ.) — 2000.
↑ ^{Itaú Cultural Richard Wagner // Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7}

[_b75a540ef0c6333c-1] 1,0 ^1,1 Richard Wagner // Internet Broadway Database (англ.) — 2000.

[_1397f1c2b2027558-2] {Itaú Cultural Richard Wagner // Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7}

[1]

[2]