Джордж Гордон Байрон
| Джордж Гордон Байрон | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ажал үйлэ: | ирагуу найрагша |
| Түрэһэн үдэр: | 1788 оной январиин 22[1][2][…] |
| Түрэһэн газар: | Лондон |
| Эрхэтэнэй харьяалал: | |
| Наһа бараһан үдэр: | 1824 оной апрелиин 19[3] (36 наһатай) |
| Наһа бараһан газар: | Миссолунги, Османай Греци |
| Хэб маяг: | романтизм |
| Гарай үзэг: |
 |
.svg){kind=small}
Джордж Гордон Байрон (англ. George Gordon Byron (Noel), 6th Baron Byron, 1788 оной январиин 22 Лондон ‒ 1824 оной апрелиин 19, Миссолунги, Османай Греци), Англиин романтик ирагуу найрагша; лордын танхимай гэшүүн. Ниитэ баруунай уран зохёолдо романтизмын гол түлөөлэгшэдэй нэгэн юм.
Намтар
Джордж Гордон Байрон Лондон хотодо, үе дамжаһан болобошье тухайн үедээ хооһорһон тайжын гэр бүлэдэ түрэбэ. Тэрэ арбан гурбан наһатайдаа Һэрроу хотын изагууртанай хүүгэдые һургадаг тусхай һургуулида орожо, грек, лата хэлэн, эртын грек-ромын уран зохёол шудалаад, дараань Кембриджын ехэ һургуулида орожо, 1809 ондо дүүргэбэ. Уламаар Португал, Испани, Итали, Греци, Швейцари зэргэ Европын олон ороноор хоёр жэл турша аялаад 1811 ондо нютагтаа эрьежэ ерэхэдэнь Англида луддитуудай хүдэлөөн бодожо байба. Байрон наһа гүйсэжэ, өөртэнь үе дамжан уламжалагдаһан лордын хэргэмые үбэлэн абаһан тула парламентда һууха эрхэтэй боложо, һуури машинаа эбдэһэн ажалшадые залхаан сээрлүүлхэ түсэлые хэлэлсэхэдээ луддитуудые элитэ хамгаалһанаар тэрэнэй амидарал хардалга һэжэглэл, мүрдэлгэ хабшалгада үритэхэ, нүгөө талаһаа һамган Анна Изабелла, охинииень абаад тэрэниие орхин түрхэмдөө бусаһан ушар, 1816 ондо Грецидэ ошоод тэрэ үедэ Түрэгэй эрхэшээлдэ байһан Грек арад түмэнэй эрхэ сүлөөгэй түлөө зэбсэгтэ тэмсэлдэ бэеэр оролсожо ябаад жэлэй һүүлдэ наһа бараа.
Байрон ехэ һургуулида һуража байхадаа сүлөөтэ үзэл һанаа бүхы шүлэг зохёол бэшэжэ, эхилээд изагууртан дээдын ашаг хонжоо хайгша һубадаг сэдьхэл, хооһон ёһорхог зан шанар, хуушаниие үхширтэл баримталһан билдууша зан шүүмжэлэн элишэлһэн «Забтай сагтаа» (1807) гэһэн түрүүшын шүлэгэй түүбэрээ гаргаһанаар ехээр дээдын зүрхэндэ «шара уһа хуруулжа», хара арадай дуу хоолой болоһон юм. Тэрэ Европодохи аялһан аялалайнгаа тухай «Чайлд Һарольдын мүргэлэй аян» гэһэн уянга туули найраглал бэшэһэниинь тэрэниие алдаршуулһан юм. Найраглалайнгаа эхинэй хоёр дуулалые Европын оронуудаар түрүүшын удаа аялжа ерэһэнэйнгээ дараа 1812 ондо, гурбадугаар дуулалые Швейцарида байхадаа 1816 ондо, эсэсэй дуулалые Италида һуужа байхадаа бэшэбэ. Зохёолдо гол түлэб Европо улас ороной амидарал дүрсэлэгдэхэ болобошье һалангида дүрбэн дуулалые романтик сэдьхэлтэй эрэ Чайлд Һарольдын дүрэ холбожо үгэдэг.
Нүлөө
Байрон уг найраглалаараа газар бүридэ арад зоной шаналан зобожо байһые уранаар дүрсэлһэн байдаг. Мүн Дурнадахи найраглалнууд гэжэ бүхэлидөө нэрлэгдэхэ болоһон тухайн үеын ниигэмэй оршон тогтонихо ёһые буруушааһан «Гяур», «Абидосой бэри», «Далайн дээрэмшэн», «Коринфые бүһэлэлгэ», «Лара» зэргэ бүлэг найраглал (1813—1815) бэшэһэниинь уншагшадай дунда нэрэдэ гараа. Иимэ Байроной уран бүтээлынь баруундахи XIX зуунай үеһөө ехээр дэлгэрһэн романтизм шэглэлэй хүгжэлдэ тон ехэ нүлөөлһэн юм. Баруунай уран зохёолдо байронизм гэжэ тусхай урасхал хүрэтэр гаража байгаа. Европын олон алдартай зохёолшод, тухайлбал, Генрих Гейне, Адам Мицкевич, Виктор Гюго, Пушкин, Лермонтов уран бүтээлэйнгөө тодорхой үедэ тэрэниие «багша» гээд үзэжэ дахан дуурайжа байба.
Ажаглалта
- ↑ L. S. Byron, George Gordon (англ.) // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee — London: Smith, Elder & Co., 1885. — Vol. 8. — P. 132—155.
- ↑ Байрон, Джордж-Ноэль-Гордон (рус.) // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. IIа. — С. 726—730.
- ↑ E. H. C. Byron, George Gordon Byron, 6th Baron (англ.) // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York City, Cambridge: University Press, 1911. — Vol. 4. — P. 897—905.
Ном зохёол
- Белинский В. Г., Полн. собр. соч., т. 1—13, М., 1953—59;
- Розанов М. Н., Очерк истории английской литературы XIX в., ч. 1 — Эпоха Байрона, М., [1922];
- Жирмунский В. М., Байрон и Пушкин, Л., 1924;
- Елистратова А. А., Байрон, М., 1956;
- Елистратова А. А., Наследие английского романтизма и современность, М., 1960;
- Кургинян М., Джордж Байрон, М., 1958;
- Алексеев М. П., Из истории английской литературы, М.— Л., 1960;
- Клименко Е. И., Байрон, Язык и стиль, М., 1960;
- Gray D., The life and work of Lord Byron, Nottingham, 1964;
- Joseph M. K., Byron the poet, L., 1964;
- Marchand L. A., Byron's poetry..., Boston, 1965;
- Marchand L. A., Byron. A. biography, v. 1—3, N. Y., 1957.
