Дамиранов Найдан Бадмацыренович
| Дамиранов Найдан Бадмацыренович | |
|---|---|
| Дүүрэн нэрэ | |
| Түрэһэн үдэр | 1937 оной сентябриин 12 |
| Түрэһэн газар | Буряад-Монголой АССР-эй Сэлэнгын аймагай Дэбэ тосхон |
| Наһа бараһан һара/үдэр | 1985 он |
| Наһа бараһан газар | Улан-Удэ хото |
| Мэргэжэлнүүд | хүгжэмшэн, дирижёр, хүгжэм зохёогшо |
| Эдэбхитэй ажалай жэлнүүд | 1954-1985 онууд |
| Суг ажалтанай бүлгэм | «Сэлэнгэ» ансамбль |
| Шагналнууд |
«Хүндэлэлэй тэмдэг» орден Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ |
Найда́н Бадмацыре́нович Дамира́нов (бур. Дамиранай Бадмасэрэнэй Найдан; 1937—1985) — зүблэлэй буряад хүгжэм зохёогшо, Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэришэн[1].
Намтар
Найдан Бадмацыренович Дамиранов 1937 оной сентябриин 12-то Буряад-Монголой АССР-эй Сэлэнгын аймагай Дэбэ тосхондо түрэһэн юм[2]. Тэрэнэй үбгэн аба Дамиран-Митаб хүгжэмэй зэмсэгүүдые өөрөө дархалаад, тэдээн дээрээ наададаг байһан. Хүгжэмшын бэлиг Найдан хүбүүндэ үбгэн абаһаань дамжуулагдаа, юундэб гэхэдэ үшөө бага байхаһаа хуур дархалхадань туһалха, абяа аялгыень тааруулалсаха, наадахадань дуулаха гэхэһээ эхилээд энээхэн урлалдань һайн лэ туһалагшань байһан. Үбгэн абань олон зоной урда наадаха, дуулаха, Эрхүүдэ үнгэрһэн үльгэр түүрээгшэдэй мүрысөөндэ хабаадаһан, буряадай радиогооршье дуулаһан юм. Найдан ехэжээл болоходоо найр наадан дээгүүр үбгэн абатаяа хуур доро дууладаг, хүгжэмэй зэмсэгүүд дээрэ наададаг болоһон. 1954 ондо Улаан-Үдын П. Чайковскийн нэрэмжэтэ дунда мэргэжэлэй хүгжэмэй һургуулида орожо һураад, 1958 ондо дүүргэжэ гараа.
Зохёохы зам
Удаань Новоселенгинскын Соёлой байшанда ажалда ороо. Эндэ арадай найрал дуунай уран һайханай хүтэлбэрилэгшэ болоһон байна. Тэрээнһээ гадуур Гусиноозёрск хотын хүүгэдэй хүгжэмэй һургуулида багшалаа.
Тэрэнэй хүтэлбэри доро байһан Соёлой байшанай найрал дуун элдэб янзын найрал дуунай уран һайханай харалгануудай шангуудта хүртэжэ, горитой амжалтануудые туйлаа. Хор 1959 ондо Буряадай залуушуулай фестивалиин лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөө, 1967 ондо Агууехэ Октябриин 50 жэлэй ойн баярта зорюулагдаһан уласай хэмжээнэй харалгада нэгэдэхи һуури эзэлһэн байна. Дамирановай хоор 1968 ондо арадай бүлгэмэй нэрэ зэргэдэ хүртэжэ, «Сэлэнгэ» гэжэ нэрлэгдээ. 1964 ондо, мүн тиихэдэ 1970 онуудта нааданай аянда гаража, Монгол ошоһон байха юм.
«Сэлэнгэ» ансамбльда Найдан Дамиранов дуунуудта аялга зохёожо эхилээ. Хүгжэм шэнжэлэгшэ Олег Куницын иигэжэ дурсана:
Эндээл ажаллажа байхадаа дуунай хүгжэм зохёохо бэлигээ улам мүлижэ, бэлигтэй зохёолшон байһанаа харуулжа эхилээ. 1976 ондо хатар найруулагша Ф. Иванов ансамбльда хатар табихадаа, тэрэ таарамжатай аялга оложо шадаангүй, Н. Дамирановые хүгжэм зохёохыень гуйба, тиихэдээ тэрэ гансал вальсын маягтай байха ёһотой гэһэн эрилтэ хэлээ. Найдан Дамиранов уран шүлэгшэ Владимир Лубсановай үгэнүүд дээрэ мүнөө хүрэтэр мартагдаагүй «Ургы» гэжэ дуунда хүгжэм бэшээ һэн.
Тэрэ гэһээр дуунуудые хойно хойноһоонь зохёожо эхилһэн байха юм[3].
— Хүгжэм зохёохо, тааруулха гээшэ ехэ һонин, нэгэ хэдэн ноото холбожо үдэшэеэ бараад, үглөөгүүр харахадаш тэрэшни һанаандашни таарахаяа болишоод байха. Шэнээр эхилхэш…
— гэжэ Найдан Бадмацыренович хэлэһэн байдаг.
Н. Дамирановай зохёоһон хэдэн арбаад дуунууд ехэ түргэн зон соогуур таража ошоо, олон олон жэлнүүд соо мартагдангүй дуулагдажал байдаг. Ехэнхи дуунуудынь ирагуу найрагша Владимир Лубсановтай нягта зохёохы харилсаагаар бэшэгдэһэн юм.
1970 онһоо Н. Дамиранов Сэлэнгын аймагай Соёлой таһагые даагшаар хүдэлөө, 1974 онһоо Буряад Уласай уран бэлигэй түбые хүтэлбэрилөө. Тэрэнэй хүгжэмэй зохёохы шадабари, эмхидхэхэ бэлиг шадабари гүрэн түрэ үндэрөөр сэгнэжэ, «Хүндэлэлэй тэмдэг» орденоор шагнаһан юм. 1972 ондо Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ гэһэн үндэр нэрэ зэргэтэй болоо.
Нэрэ зэргэ ба шагналнууд
- «Хүндэлэлэй тэмдэг» орден
- Буряадай АССР-эй соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ (1972 он)
Хадууса
- Найдан Дамирановта «Хүгжэмни — хуби заяан» гэһэн баримтата фильм зорюулагданхай (2018 он)[3].
Ажаглалта
- ↑ Дамиранов Найдан Архивная копия от 24 март 2019 на Wayback Machine.
- ↑ «Имел он чудный дар…».
- ↑ 1 2 Улан-удэнцам покажут документальный фильм.
Ссылкэнүүд
- Сын земли селенгинской Архивная копия от 24 апрель 2019 на Wayback Machine
- В этом году исполняется 80 лет со дня рождения композитора Найдана Дамиранова. Архивная копия от 24 март 2019 на Wayback Machine
- «Хугжэмни -Хуби заяан» Архивная копия от 24 март 2019 на Wayback Machine