Белик Пётр Алексеевич

Рувикидэ иимэ обогтой ондоо хүнүүд тухай үгүүлэлнүүд бии Белик.

Белик Пётр Алексеевич
Түрэһэн һара/үдэр	1909 оной июниин 10 (23.9)
Түрэһэн газар	Жуковцы (Киевэй можо)
Наһа бараһан һара/үдэр	1980 оной июниин 12
Наһа бараһан газар	Москва, СССР
Хамаадал	Российская империя  СССР
Сэрэгэй түрэл янзань	Бронетанково сэрэгүүд
Алба хэһэн жэлнүүд	1927—1980
Нэрэ зэргэ
Захираа	гвардейскэ мотоциклетнэ 3-дахи полк, 2-я гвардейская танковая бригада, гвардейскэ механизированна 28-дахи дивизи, гвардейскэ буудалгын 32-дохи дивизи
Дайн/байлдаан	Эсэгэ Ороноо Хамгаалгын дайн
Шангууд ба шагналнууд	Бусад гүрэнүүдэй:

Пётр Алексе́евич Бе́лик (1909 оной сентябриин 23-да (октябриин 6) Киевскэ губерниин Жуковцы тосхондо түрэһэн — 1980 оной июниин 12 наһа бараа, Москва) —зүблэлтэ сэрэгэй дарга, сэрэгэй генерал (1969). Зүблэлтэ Холбооной Баатар (1943.02.14.).

Намтар

Уг үндэһэн

1909 оной 9 һарын 23-да (октябриин 6) Киевэй губерниин Жуковцы тосхондо (мүнөөнэй Украинын Киевэй можын Обуховой тойрогой бүридэлдэ ородог) түрэһэн. Таряашанай гэр бүлэһөө. Украин хэлэн. Эсэгэнь Эрхэтэдэй дайнай үедэ Волгын улаан сэрэгэй уһан сэрэгтэ дайлалдажа, 1923 ондо наһа бараһан, эжынь хубсаһа угаагшаар хүдэлһэн. Пётр бага наһанһаа баян айлай һуулгамаршаар хүдэлхэ баатай байгаа, удаань харууһагүй үйлсын үхибүүн болоһон. 1925 ондо баригдажа, тушаагдаад, Киевэй хүүгэдэй хүдэлмэриин колони эльгээгдэжэ, һургуулияа дүүргээд, слесарь мэргэжэлтэй болоо.

Сэрэгэй урдахи албан

1927 оной сентябрь һарада Улаан Армида татагдаа. Киевэй ябаган сэрэгэй һургуули 1930 ондо дүүргэһэн. 1929 онһоо Бүхэсоюзна коммунис намай (большевигүүд)/КПСС-эй гэшүүн. Һургуулияа дүүргээд, 1930 ондо Украинын сэрэгэй тойрогто буудалгын взводой, морин сэрэгэй эскадроной взводой, морин тагнуулай взводой захирагшаар алба хээ. Удаань Москвагай бронекомандна пунктын дээдэ һуралсалай курснуудта һурахаяа эльгээгдэжэ, 1932 ондо дүүргэһэн байна. Удаань танкын взводые ударидаа. 1937 оной май һараһаа — тусгаар тагнуулай ротын захирагша, байгша оной декабрь һараһаа — Монголой Арадай Уласай дэбисхэр дээрэ, удаань Мирная станцида байрлаһан Улаан Армиин частьнуудта бронетанкын 7-дохи бригадада тусхай тагнуулай танкын батальоной захирагша байгаа. 1940 оной август һараһаа — Үбэр Байгалай сэрэгэй тойрогой тусхай мотоциклын 8-дахи полкын захирагша. Жэлэй эсэстэ полк Беларусси руу дамжуулагдажа, Баруун Тусхай сэрэгэй тойрогой механизированна 20-дохи корпусай бүридэлдэ оруулагдаа.

Эсэгэ Ороноо Хамгаалгын Агууехэ дайнай эхин

Майор Белик Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай байлдаануудта 1941 оной июнь һараһаа дайлалдаа. Тус полк 16-дахи армиин механизированна 5-дахи корпуста дамжуулагдаһан байгаа. Баруун, Баруун-Урдахи, Брянскын байлдаануудта дайлалдаһан, Шепетовкые хамгаалалгада, Смоленскын байлдаанда, Москвагай тулалдаанда хабаадаһан юм. 1942 оной январиин 24-дэ байлдаанай үедэ Петр Белик хүндөөр шархатажа, хэдэн һара соо госпитальдо аргалуулһанай удаа полкдоо бусаа. Полктой хамта 1942 оной ноябриин эхеэр Баруун-Урдахи фронтдо хүрэжэ ерэбэ.

Баатаршалга

Баруун-Урдахи фронтын танкын сэрэгэй 5-дахи бүридэлдэ орожо, Сталинград шадар немец сэрэгүүдые бута сохихо үйлэнүүдэй үедэ мэдээжэ болоо. Зүблэлтэ сэрэгэй Сталинградта добтолгын түрүүшын үдэр мотоциклэй 8-дахи тусгаар полк дайсанай штаб, хэлхеэ холбоо, хангамжын поезд болон дүтэлжэ байһан нөөсэнүүдыень үгы хэхэ захиралта абажа, байлдаанда оруулагдаһан байна. Энэ даабари дүүргэхын тула полк Т-34 танкнуудай ротоор болон противотанковын хюдагшадай полкоор бүхэжүүлэгдээ. 8 үдэрэй туршада (1942 оной ноябриин 19-һөө ноябриин 28 болотор) полк дайсанай гүнзэгы ара талада, фронтын гол хубинуудһаа огто таһаршаһан байгаа. Эдэ үдэрнүүдтэ Румыниин армиин 5-дахи корпусай 3 полкын штаб һандаргагдаһан, дайсанай хэдэн колонно сэрэгүүд бутарагдаһан, дайсанай 800 хүрэтэр сэрэгшэд болон офицернүүд ами наһаяа алдажа, 1100 хүн хүреэлэндэ абтаһан, зэбсэгтэй ба эдеэ хоолтой 7 склад, 247 машина, 470 тэргэ, 14 танк, 16 өөрөө ябадаг буу, 11 самолёт, 15 танкда эсэргүү буу һалгагдаа, Сталинград-Лихая гэһэн хэһэгтэ түмэр замай зурууд болон хэлхеэ холбооной шугам таһарагдан тэһэрһэн байна. Ростовой можын Обливскын аймагта полк дайсанай аэродром руу добтолжо, тэндэ 9 самолёдые усадхаһан; станци дээрэ буу зэбсэгтэй 6 вагон тэһэлэгдэһэн байгаа. Гэхэтэй хамта, полк 850 хүниие хүреэлэнһээ сүлөөлжэ, 30-50 хүнһөө бүридэһэн партизанай 8 отряд байгуулаа. Нэгэ доро мотоциклистнуудай 2-3 отрядуудые ондо ондоо зүг руу эльгээжэ, Белигэй полк ехэ дэбисхэр талмай дээрэ тэмсэжэ, дайсанай захиралые буруу тээшэнь һамааруулаа; хүреэлэндэ баригдаһан немец офицер тэдэнэй мэдээсэлэй ёһоор, ород «диверсионна дивизи» хойто талада хүдэлжэ байгаа гэжэ мэдүүлээ. Полк үйлэ хэрэгүүдээрээ дайсадые диилэхэ, тэрэнэй жагсаалда һүрдэлгэ, һандарал, мэгдэлгэ нэбтэрүүлхэ хэрэгтэ хубитаяа оруулһан байна. Полк өөһэдөө 26 хүниие болон 3 мотоциклые гээһэн байгаа. Подполковник Белик добтолгын үедэ полкые шадамар бэрхээр хүтэлжэ, эрэлхэг зориг, гайхамшаг баатаршалгын жэшээ харуулаа. Юһэдэхи сүүдхын туршада полк урагшаа дабшаһан фронтын хубинуудтай нэгэдэбэ.

Энэ добтолгын түлөө СССР-эй Верховно Соведэй Президиумай 1943 оной февралиин 14-эй Зарлигаар подполковник П. А. Беликтэ Зүблэлтэ Холбооной Баатарай нэрэ зэргэ олгуулагдажа, Ленинэй орден болон Алтан Одоной медаляар шагнагдаа.

Дайнай һүүлшын жэлнүүд

Бүхэли 1943 оной туршада тэрэ полкые ударидажал ябаа, Баруун Урдахи дайнда 1942 оной декабриин 18-да гвардейскэ тусгаар мотоциклай 3-дахи полкын хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хүртөө, Харьков шадарай үбэлэй-хабарай добтолгын болон хамгаалгын байлдаануудта, Изюм шадар фронтын сэрэгүүдэй зунай амжалтагүй добтололгодо, Днепр мүрэнэй түлөө байлдаанда хабаадалсаа. 1943 оной октябрь hарада И. В. Сталинай нэрэмжэтэ бронетанково ба механизированна сэрэгүүдэй Сэрэгэй академидэ hурахаяа эльгээгдэжэ, захирагшын бүридэлые һайжаруулгын hуралсалай богони болзорой курснуудые 1945 оной январь hарада дүүргэбэ. Тэрэ үедэ Белоруссиин 3-дахи фронтдо дайлалдажа байһан өөрынгөө полк руу бусаба. 1945 оной март һараһаа — энэл фронтын 31-дэхи армиин сэрэгүүдэй бүридэлдэ 2-дохи тусгаар харуулай танкын бригадын командир, Зүүн Пруссиин добтолгын дайшалхы үйлэнүүдтэ хабаадаа.

1945 оной апрель һарада Зүүн Пруссиин һүүлшын тулалдаанда гвардиин танкын 2-дохи бригада 5-дахи армитай суг хамтаржа, хүсэтэйгөөр бэхижүүлһэн газараар амжалтатай урагшаа дабшаба. Танкын экипажууд энэ сэрэгэй үйлэнүүдтэ 6 танк ба штурмын 4 буу, 10 бронетранспортер, 70 артиллериин эд зэбсэг, 17 зенитна буу, 16 миномёт, 900 хүрэтэр дайсанай сэрэгшэд ба офицернүүдые бута һалгаһан байна; хүреэлэндэ абтагдаһан 855 хүнүүд, 5 штурмовой буунууд, 38 артиллериин ба 4 зенитнэ буунууд, мүн бусад олон зэбсэг ба хэрэгсэлнүүд олзологдоо. Эдэ тулалдаануудта П. А. Белик шархатаа.

Дайнай Һүүлээрхи албан

Дайнай һүүлээр бригада танкын полк болгогдожо, Белик захирагшаар үлэбэ. Тиигэжэ дайнай эхилхэдэ, полкын командирай тушаалдаа дайнай һүүлээр дахин ороһон байна. Гэбэшье, энэнь саг зуурын үзэгдэл байгаа, юундэб гэхэдэ, бэрхэ, шадамар сэрэгэй захирагша дүй дүршэлтэйшүүлэй тоодо ородог байгаа. Энэ полк тусхай сэрэгэй тойрогой гвардиин 11-дэхи армиин бүридэлдэ (Кёнигсбергын можодо) оруулагдаа. 1945 оной ноябрь һараһаа — Балтиин шадархи сэрэгэй тойрогой гвардейскэ механизированна 30-дахи дивизиин захирагшын орлогшо. 1946 оной ноябрь һарада Балтиин шадархи сэрэгэй тойрогой гвардейскэ механизированна 28-дахи дивизиин захирагша болоо. Тойрогой захирагша, армиин генерал И. Х. Баграмян албанайнгаа дансада П. А. Белигые тойрогой эрхим дивизиин захирагшадай нэгэн гэжэ нэрлээд, албанай шугамаар дээшэлэлгэдэ дэбжүүлһэн байна.

Новодевичиин хүдөөлүүлгын газарта П. А. Белигэй хүүр

1952 оной ноябрь һараһаа 1953 оной октябрь болотор К. Е. Ворошиловай нэрэмжэтэ Сэрэгэй дээдэ академиин дэргэдэхи Дээдэ эрдэмэй курснуудта һураа.1953 оной октябрь һараһаа — Москвагай сэрэгэй тойрогой гвардейскэ механизированна 66-дахи дивизиин захирагша. 1954 оной январь һараһаа — 23-дахи гвардейскэ механизированна 23-дахи дивизиин захирагша. 1956 оной июнь һараһаа — Москвагай Сэрэгэй тойрогой гвардейскэ буудалгын 13-дахи корпусай захирагша(штаб Горький хотодо). 1958 оной февраль һараһаа Карпатын шадархи сэрэгэй тойрогто танкын 8-дахи армиие ударидаа. 1960 оной май һараһаа 1961 оной август болотор, 1962 оной апрель һараһаа 1966 оной август болотор Германида Зүблэлтэ хүсэнүүдэй бүлэгэй ахамад захирагшын орлогшо ба нэгэдэхи орлогшо.

1966 оной август һараһаа 1978 оной декабрь болотор 13 жэлэй туршада Үбэр Байгалай сэрэгэй тойрогой захирагшаар алба хээ. Энэ тойрог Хитадтай хилэ зэргэлжэ байһан тула СССР-эй эгээл шухала тойрогуудай нэгэн гэжэ тоологдодог, тэрэ үедэ хоер гүрэнэй хоорондохи харилсаан нилээн хэсүүшэг байгаа. Хилэ дээрэ хүнэй хохидолтой зэбсэгтэ зүрилдөөн нэгэтэ бэшэ тохёолдоһон, жэл бүри багахан ушарнуудай тоо зуугаад гара болодог бэлэй. Тэрэ үедэ тойрогой дэбисхэр дээрэ дүүрэн хэмжээнэй дайнай болоо һаань, хэдэн гүнзэгы эшелонтой хамгаалгын шугамууд баригдадаг һэн; тойрогой олон хуби дайшалхы бэлэдхэл үндэр шууд байдалда табигдаһан байгаа. Генеральна штабай Сэрэгэй академиин дэргэдэхи Дээдэ эрдэмэй курснуудые 1969 ондо хоёрдохиёо дүүргээ. СССР-эй Верховно Зүблэлэй Президиумэй тогтоолоор 1969 оной февралиин 21-дэ «Сэрэгэй генерал» гэһэн сэрэгэй зэргэ П. А. Беликтэ олгогдоо.

1971 онһоо 1980 он болотор КПСС-эй түб хиналтын комиссиин гэшүүн байһан. СССР-эй Верховно Зүблэлэй 8-дахи ба 9-дэхи зарлалай һунгамал (1970—1979). Мүн Украинын ССР-эй Дээдын Зүблэлэй һунгамал байгаа. 1979 оной январь һараһаа — СССР-эй хамгаалгын яаманай гол инспекторнүүдэй бүлгэмэй сэрэгэй инспектор-зүблэгшэ. Москва хотодо ажаһууһан, тэндэ 1980 оной июниин 12-то наһа бараһан. Новодевичиин хүдөөлүүлгын газарта хүдөөлүүлэгдэһэн. Зүблэлэй сэрэгэй олон ударидагшад, илангаяа маршал Д.Язов болон армиин генерал В.Варенников генерал П. А. Беликые мэргэжэлэй ба хүн шанар тухай дурсалганууд соогоо тон үндэрөөр тэмдэглэһэн юм.

Сэрэгэй зэргэнүүд

• капитан (1938)
• майор (13.01.1941)
• подполковник (1941)
• полковник (1943.01.11)
• генерал-майор танковых войск (1949.05.11)
• генерал-лейтенант танковых войск (1958.02.18)
• генерал-полковник (1962.04.27)
• генерал армии (1969.02.21)

Шагналнууд

• Зүблэлтэ Холбооной Баатар (1943.02.14)
• Ленинэй гурбан орден (1943.02.14, 1953.04.20, 1978.02.21.)
• Октябриин Хубисхалай орден (1972.05.04.)
• Улаан Тугай дүрбэн орден (1942.01.05, 1945.05.14, 1947.01.06, 1968.02.22)
• Суворовай 3-дахи шатын орден (1943.10.16)
• Улаан Одоной Орден (1944.11.03)
• «СССР-эй Зэбсэгтэ Хүсэнүүдтэ Эхэ орондоо алба хэһэнэй түлөө» 3-дахи шатын орден (1975.04.30)
• Медаль «Москва хамгаалгаһанай түлөө»
• Медаль « Сталинград хамгаалгаһанай түлөө»
• Медаль « Кёнигсбергые абаһанай түлөө»
• СССР-эй ондоо олон медальнууд.

Хари гүрэнэй орденууд ба медальнууд:

• Сухэ-Баторай орден (Монгол Улас)
• Улаан Тугай Орден (Монгол Улас, 1971.01.06)
• Орден «Дайшалхын габьяагай түлөө» (Монгол Улас, 1979.01.09)
• Польшые Һэргээлгын орденой офицерэй хэрээһэн (Польша, 1973.10.06)
• Орден «Эсэгэ ороной үмэнэдэ габьяагай түлөө» алталмал (ГДР)
• Медаль «40 лет Халхин-Гол дээрэхи Илалтын 40 жэл» (Монгол Улас)
• Медаль «Монголой Арадай Сэрэгэй 50 жэл»
• Медаль «Монголой Арадай Хубисхалай 50 жэл»
• Медаль «Илалтын болон Эрхэ Сүлөөгэй» (Польша)
• Медаль «Кубын Хубисхалайй Зэбсэгтэ хүсэнүүдэй 20-дохи ойн баяр» (1976)
• Медаль «Болгариин Арадай Сэрэгэй 30 жэл» (1974)

Дурасхаал

• П. А. Белигэй нэрэ Волгоград хотын Баатарнуудай Аллейдэ стелэ дээрэ һиилээтэй.
• Шэтэ ба Улаан-Үдэ хотонуудай хүндэтэ эрхэтэн.
• Шэтэдэ П. А. Белигэй нэрэмжэтэ гудамжа ба һургуули бии, сэрэгэй тойрогой штабай байшан дээрэ тэрэнэй хүндэдэ дурасхаалай самбар табигданхай.
• П. А. Белигэй түрэһэн үдэрөөр 100 жэл тэмдэглэглээ.

Ажаглалта

Ном Зохёол

• А — Бюро военных комиссаров / [под общ. ред. А. А. Гречко]. — М. : Военное изд-во М-ва обороны СССР, 1976. — 637 с. — (Советская военная энциклопедия : [в 8 т.] ; 1976—1980, т. 1).
• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в Российская книжная палата 87-95382
• Варенников В. Неповторимое. В 7 томах. — М.: Советский писатель, 2001.
• Калашников К. А., Додонов И. Ю. Высший командный состав Вооружённых сил СССР в послевоенный период. Справочные материалы (1945—1975 гг.). Том 1. Усть-Каменогорск: Медиа-Альянс, 2013. — ISBN 978-601-7378-16-5. — С. 32—33.
• Сталинградская битва. Июль 1942 — февраль 1943: энциклопедия / под ред. М. М. Загорулько. — 5-е изд., испр. и доп. — Волгоград: Издатель, 2012. — С. 66—67. — 800 с.
• Кашуба Г. П. Из плеяды талантливых самородков: О генерале П. А. Белике, Герое Советского Союза // Военно-исторический журнал. — 1998. — № 5. — С. 46—52.
• Рубинчик А. Е., Кочуров Г. А. Герой Советского Союза генерал армии Белик Петр Алексеевич (К 90-летию со дня рождения). // [Военная мысль. — 1999. — № 5. — С. 75—80.

Ссылкэнүүд

• Белик Пётр Алексеевич. Сайт «Герои страны».
• [ Белик Петр Алексеевич] — статья из Большой советской энциклопедии
• Белик Пётp Алексеевич // Герои Дона : биобиблиографический справочник / Донская государственная публичная библиотека; сост. Н. Н. Зайцева. Ростов-на-Дону, 2017 — .
• Белик П. А. на сайте «Элита Вооружённых Сил»