Клыпин Николай Якимович

Клыпин Николай Якимович
Клыпин Николай Якимович
Түрэһэн һара/үдэр	1908 оной декабриин 16
Түрэһэн газар	Улаан-Үдэ
Наһа бараһан һара/үдэр	1943 оной мартын 17
Наһа бараһан газар	Казах ССР-эй Акмолагай можын Щучинска аймагай Бурабай тосхон
Хамаадал	СССР
Сэрэгэй түрэл янзань	хуягта танкын сэрэгүүд
Алба хэһэн жэлнүүд	1932 он—1943 он (забһартайгаар)
Нэрэ зэргэ
Хуби	17-дохи танкын бригада,; 39-дэхи танкын бригада
Дайн/байлдаан	Совет-фин дайн (1939—1940),; Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайн

Клыпин Николай Якимович (1908—1943) — зүблэлтэ гүрэнэй офицер-танкист, совет-фин дайнда (1939—1940) болон Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда хабаадагша, Зүблэлтэ Холбооной Баатар (1940).

Намтар

1908 оной декабриин 16-да Верхнеудинск хотодо түмэр замай ажалшанай бүлэдэ түрэһэн. Гэр бүлэдөө найман үхибүүд байгаа^[1]. Арбан найман наһатайһаа уһан голой онгосо дээрэ котельщигээр, удаань механигай туһалагшаар хүдэлмэрилөө. Клыпин 1931 ондо Омскын уһан голой училищиин хоёр курс дүүргээ. 1932 оной май hарада Ажалшад-Таряашадай Улаан Сэрэгэй албанда татагдаа. Бүхэсоюзна коммунис намай (б) гэшүүн. Ульяновскын танкын һургуули 1934 ондо дүүргээ^[2].

Польшын дайнда, совет-фин дайнда хабаадаһан байна. Ахалагша лейтенант Николай Клыпин 1940 оной март һарын эхилхэдэ, Баруун-Хойто фронтын 7-дохи армиин буудалгын 86-дахи дивизиин танкын 62-дохи полкын батальоной штабай дарга болоод ябаа^[2].

Баруун-Хойто фронтын 7-дохи армиин буудалгын 86-дахи дивизиин танкын 62-дохи полкын батальоной штабай дарга, ахамад лейтенант Н. Я. Клыпин совет-фин дайнда Выборгын далайн буланда Туппурансари арал (мүнөө Вихревой) руу добтололгын үедэ өөрынгөө үйлэ ябадалаар буудалгын совет бүлэгүүдэй амжалтатайгаар урагшаа дабшалгада хубитаяа оруулһан. Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ танкын 17-дохи бригадын захирагша майор Н. Я. Клыпин Москвагай баталан хамгаалалгын Можайскын заха хамгаалалга эмхидхэжэ, эсэбэритэй болон тогтоохо бодолтой байлдаануудаар булюу хүсэтэй немец сэрэгүүдые зогсоон барижа шадаа.

Баатаршалга

1940 оной мартын 2-то Клыпин Выборгын далайн буланай Туппурансари арал (мүнөө Вихревой) руу добтололгодо хабаадаа. Танкын рототой хамта тэрэ дайсанай 2 үхэр буу, пулемёдой дот, адаглалгын газар усадхаа. Тэрэнэй танкын (башниин буудагша В. К. Пислегин, механик-жолоошон И. Е. Болесов) буудуулжа эбдэрээд, ябажа шадахаа болиходо, Клыпин пулемёдоор буудалга үргэлжэлүүлээд, финнүдэй хэдэн арбаад сэрэгшэд болон захирагшадые усадхаһан байха юм. Клыпинай үйлэ ябадал буудалгын совет бүлэгүүдэй амжалтатайгаар урагшаа дабшалгада горитой ехээр туһалаа бшуу^[3].

СССР-эй Дээдын Зүблэлэй Президиумэй 1940 оной мартын 21-нэй зарлигаар «сагаантан финнүүдэй торгон сэрэгүүдтэй тэмсэхэ фронтдо захиралгын дайшалхы даабаринуудые жэшээтэ бэрхээр дүүргэһэнэй болон тиихэ үедөө харуулһан шэн габьяа ба баатаршалгын түлөө» ахалагша лейтенант Николай Клыпин Зүблэлтэ Холбооной Баатарай үндэр нэрэ зэргэдэ хүртэжэ, Ленинэй орденоор ба № 341 дугаарай «Алтан Одон» медаляар шагнагдаһан^[2]^[3]. Дайнай һүүлдэ Львов хотодо ажаһуугаа.

Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай үедэ

1941 онһоо — Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнай фронтнуудта дайлалдаа. Түрүүн танкын 8-дахи дивизиин танкын полкые захираа,^[2] сентябриин 28-да танкын 17-дохи бригадын захирагшаар томилогдоо^[4].

1941 оной октябрь һарада танкын 17-дохи бригада Медынь болон Боровск шадар айхабтар хүндэ байлдаануудта хабаадаа. Танкын 17-дохи бригадые захирхадаа майор Клыпинэй харуулһан зоригтой шадамар үйлэ ябуулганууд Москвагай туйлай ехэ тулалдаанай батала хамгаалалгын болзорой үедэ ябуулһан зогсоон барижа байха зорилготой байлдануудта амжалта туйлуулаа бшуу^[5]. 1941 оной ноябрь һарада Николаю Якимовта сэрэгэй ээлжээтэ зэргэ болохо подполковнигой зэргэ олгогдоо^[6]. Ноябрь һарада танкын 17-дохи бригада Волоколамскын шэглэлээр баталан хамгаалалгада ба добтололгодо ябаа.

1941 оной декабриин 2-то Н. Я. Клыпинэй бригада генерал А. П. Белобородовой захиралтаар Дедово тосхон руу эльгээгдэбэ. Г. К. Жуковай ба А. П. Белобородовой дурсан һанаһааар, зүблэлтэ сэрэгүүдэй ара талада байгаа Дедовск хототой энэ тосхониие һамаран төөреэд, яажашье һаа эзэлэн абаха тухай Сталин захирһан байгаа^[7]. Истрагай аймагай Петровско тосхон руу добтололгын үедэ бригадын 8 танк (6 КВ-1 ба 2 Т-34), тагнуулгүйгөөр ябажа, Селиваниха тосхонһоо зүүн хойто зүгтэ танкда эсэргүү немецүүдэй үхэр буунуудай байһан газарта ойлгомторгүй хүрэжэ, КВ-1 түхэлэй 4 танк экипажуудтаяа шатаагдажа һалаһан байна^[7]^[8]. «Петровско тосхон эзэлхэ тухай минии захиралтые бэелүүлгэдэ хайхарамжагүйгөөр хандаһанай түлөө, торгон сэрэгэй буудалгын 9-дэхи дивизитэй харилсаа холбоо муугаар эмхидхэһэнэй түлөө», - иимэ найруулан тодорхойлолготойгоор бригадын захирагша подполковник Клыпиные декабриин 4-дэ тушаалһаань болюулһан байна. (Жуков, Булганин).

1942 оной январиин 12-то полковнигой зэргэдэ хүртөөд, танкын 39-дэхи баригадын захирагшаар томилогдоһон юм. 1942 оной июль һарада Саратовай танкын һургуулиин даргаар, харин 1942 оной ноябрь һарада — захирагшадай бүридэлэй мэргэжэл дээшэлүүлгын Домашевай түр һургуулиин даргын орлогшоор томилогдоо^[7].

Дайшалхы хуушан шархануудһаа боложо, 1943 оной мартын 17-до Казахстанай ССР-эй Акмолагай можын Щучинскын аймагай бэеэ аргалан амаралгын Боровое тосхондо (мүнөө Казах Уласай Акмолагай можын Бурабай тосхон) гэб гэнтэ наһа бараа. Урид Щучинск хотын булашада хүдөөлүүлэгдэһэн, харин 1970-аад онуудаар, тэрэнэй хаагдахада, хотын түб паркда эрхэтэнэй дайнда ами наһаяа үгэн, алдалан унагшадай хамтын хүүрэй хажууда дахин хүдөө табигдаа^[2].

Шагналнууд ба нэрэ зэргэнүүд

Зүблэлтэ Холбооной Баатар (1940 оной мартын 21, № 341 дугаарай «Алтан Одон» медаль (СССР)^[3]);
Ленинэй орден (1940 оной мартын 21);
Улаан Одоной орден (1942 оной мартын 27)^[9];
медальнууд^[2].

Дурасхаал

РСФСР-эй уһан голой флодой яаманай мэдэлэй онгосо Клыпинэй нэрээр нэрлэгдэһэн байгаа^[2]. Щучинск хотын түб паркда эрхэтэнэй дайнда ами наһаяа үгэн, алдалан унагша олоной хамтын хүүрэй хажууда хүдөө табигданхай^[2]. Энэ газар эрхэтэнэй дайнда алуулагшадай дурасхаалда зорюулагдаһан гантинг шулуун хүшөө бии. Тэрээн дээрэ Н. Я. Клыпинэй хүдөөлүүлэгдэһэн газар тэмдэглээтэй юм.

Улаан-Үдэ хотын Түмэр замай хороодо Клыпинэй нэрээр гудамжа нэрлэгдэнхэй^[10].

Ажаглалта

↑ А. Толстихин Мать героя // Бурят-Монгольская Правда, № 58 (7620), 8 марта 1942, стр. 3
↑ ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ Клыпин Николай Якимович. Сайт «Герои страны».
↑ ¹ ² ³ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы Центрального архива Министерства обороны Российской Федерации. Ф. 33. Оп. 793756. Д. 21. Л. 451—453).
↑ Грин Г. Я., Чернов В. А. 17 танковая бригада под командованием «полковника И. И. Троицкого». // Военно-исторический архив. — 2008. — № 3. — С.120—131.
↑ Глухарев С. Я. Противостояние под Боровском : хроника, факты, люди, документы шестнадцати дней Московской битвы / редактор Т. Е. Румянцева, художник В. А. Черников, перевод документов с немецкого В. Н. Головко. — Боровск; Москва: Перо, 2020. — 512 с. — ISBN 978-5-00171-018-9
↑ Боевой приказ подполковника Клыпина от 26.11.1941.
↑ ¹ ² ³ Чернов В., Грин Г. Оборона Москвы — неизвестная страница жизни Героя Советского Союза Николая Якимовича Клыпина // Вершины. — 2009. — № 6. — С. 204—222. Архивировано из первоисточника 14 июль 2014.
↑ ЦАМО РФ, ф. 3080, оп. 1, д. 15 Политдонесения бригады, кор. 19349, л. 33.
↑ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы Центрального архива Министерства обороны Российской Федерации. Ф. 33. Оп. 682524. Д. 11. Л. 4, 574—576)..
↑ Имена Героев Советского Союза в названиях улиц Улан-Удэ. Центральная городская библиотека имени Исая Калашникова. 2014-07-13 үдэртэ хандаһан.

Ном зохёол

Клыпин Николай Якимович // Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в Российская книжная палата 87-95382
Криченивкер Е. М. Золотые Звёзды воинов Бурятии. — Улан-Удэ, 1968. — С. 44—49.
Ягодинский Е. А. Золотые Звёзды речников. Выпуск 2. — М., 1976. — С. 53—55.
Михеенков С. Е. Серпухов. Последний рубеж. 49-я армия в Битве за Москву. — М.: Центрполиграф, 2011. — 254 с. ISBN 978-5-227-02802-0.

Ссылкэнүүд

Клыпин Николай Якимович. Сайт «Герои страны».
В. А. Чернов, Г. Я. Грин. 17 Танковая бригада под командованием «полковника И. И. Троицкого». Старый Боровск. 2014-01-05 үдэртэ хандаһан.
Красное знамя. 1940, № 135 (5898) (14 июня)

[1] А. Толстихин Мать героя // Бурят-Монгольская Правда, № 58 (7620), 8 марта 1942, стр. 3

[wh-2] ¹ ² ³ ⁴ ⁵ ⁶ ⁷ ⁸ Клыпин Николай Якимович. Сайт «Герои страны».

[нлГСС-3] ¹ ² ³ Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы Центрального архива Министерства обороны Российской Федерации. Ф. 33. Оп. 793756. Д. 21. Л. 451—453).

[4] Грин Г. Я., Чернов В. А. 17 танковая бригада под командованием «полковника И. И. Троицкого». // Военно-исторический архив. — 2008. — № 3. — С.120—131.

[5] Глухарев С. Я. Противостояние под Боровском : хроника, факты, люди, документы шестнадцати дней Московской битвы / редактор Т. Е. Румянцева, художник В. А. Черников, перевод документов с немецкого В. Н. Головко. — Боровск; Москва: Перо, 2020. — 512 с. — ISBN 978-5-00171-018-9

[6] Боевой приказ подполковника Клыпина от 26.11.1941.

[Чернов2009-7] ¹ ² ³ Чернов В., Грин Г. Оборона Москвы — неизвестная страница жизни Героя Советского Союза Николая Якимовича Клыпина // Вершины. — 2009. — № 6. — С. 204—222. Архивировано из первоисточника 14 июль 2014.

[8] ЦАМО РФ, ф. 3080, оп. 1, д. 15 Политдонесения бригады, кор. 19349, л. 33.

[9] Наградные документы в электронном банке документов «Подвиг народа» (архивные материалы Центрального архива Министерства обороны Российской Федерации. Ф. 33. Оп. 682524. Д. 11. Л. 4, 574—576)..

[10] Имена Героев Советского Союза в названиях улиц Улан-Удэ. Центральная городская библиотека имени Исая Калашникова. 2014-07-13 үдэртэ хандаһан.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]