Буряад үнэнэй шогуудһаа
| «Буряад үнэнэй» шогуудһаа | |
|---|---|
| 2024 ондо хэблэгдэһэн номой гадар | |
| Жанр | шог ёгто үгүүлэлнүүд |
| Эблүүлэн зохёогшо | Галина (Доржи-Ханда) Хандуевна Базаржапова-Дашеева |
| Эхэ бэшэгэй хэлэн | буряад |
| Бэшэгдэһэн һара үдэр | 2021-2023 |
| Түрүүшынхиеэ хэблэгдэһэн һара үдэр | 2024 |
«Буряад үнэнэй» шогуудһаа (ород хэлэн дээрэ — «Были и байки „Буряад үнэн“») — Оросой Холбоото Уласай, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Буряадай арадай ирагуу найрагша, мэдээжэ сэдхүүлшэн Галина (Доржи-Ханда) Хандуевна Базаржапова-Дашеевагай «Буряад үнэн» сониной байгуулагдаһаар 100 жэлэй ойн баярта зорюулжа бэшэһэн шог ёгто үгүүлэлнүүдэй согсолбори.
Согсолбориин түүхэһээ
2021 ондо тэмдэглэгдэһэн Буряад үнэн сониной 100 жэлэй ойн баярта зорюулжа, Буряадай арадай ирагуу найрагша, мэдээжэ сэдхүүлшэн Галина Базаржапова-Дашеева Буряад үнэнэй шогуудһаа" гэһэн согсолбориёо бэлдэһэн байна. Буряад Уласай Болбосоролой болон эрдэм ухаанай яаманай шиидхэбэреэр Үндэһэн хэлэнүүдые болон угсаата соёлой шэглэлтэй бусад зүйл шудалалгые дэмжэхэ талаар Улас түрын «Бэлиг» түбэй 2023 оной түсэбтэ оруулагдажа, эхэ бэшэгынь хэб болгогдоһон байна. «Буряад Уласта буряад хэлэ сахин хүгжөөлгэ» гэһэн Буряад Уласай Гүрэнэй программада хараалагдаһан мүнгөөр 2024 ондо барлагдаа[1].
Үндэһэн хэблэлэй түүхэтэ замда шогуудай үүргэ ехэ
|
Урда үеымнай уран зохёолшод, сэдхүүлшэд түрэлхиин шогууша, энеэдэтэй наадатай зон байhан гээд мэдээжэ. Хэрэг ёhоной асуудалhаа бэшэ хөөрэлдөөн соогоо олон ушарта зугаатай, хүгтэй зон ябаhан. Эдэнэй заншалые хойто үеын, манай үеын зохёохы ажалшад халан абаhан гэбэл, алдуу болохогүй. Галина Базаржапова-Дашеева
|
|
Номой оролто үгэ дотор Буряадай арадай уран зохёолшо, түүхын эрдэмэй доктор Ардан Ангархаев[2] иигэжэ бэшэһэн байна:
|
|
«Буряад үнэн» сониной байгуулагдаhан сагhаа хойшо сэдхүүлшэдэй коллектив соошье, мүн «Далюу Рабдан», «Данхар Галдан», «Алсагар Мархай», «Будамшуу, «Сэсэн Сэнгэ», «Халаахай» гэhэн сатирын булангуудташье шог зугаа хэзээдэшье сэсэглэн hалбаржа байгаа. Образноор хэлэбэл, «Буряад үнэн» шогуудтай хамта, шог соогуур мүндэлhэн гээ hаа, тааруул бэзэ. Урда үеын сэдхүүлшэдэй, илангаяа Жамсо Тумунов, Цокто Номтоев, Цыбик Цыдендамбаев, Цырен Очиров, Дугар Мижидон, Намдак Цыбенов болон бусадай хоорондоо энеэдэтэй наадатайгаар харилсадаг байhыень Галина Базаржапова энэ ном соогоо зураглаа бшуу. Тэрэ үеhөө эхилээд, сэсэн зүйр үгэнүүд, шогтой сасуулга үгүүлэлнүүд мүнөө болоторшье таhалдаагүй. Би 1996 ондо «Буряад үнэндэ» ахамад захиралаар ерэжэ, 15 жэл шахуу хүдэлөөб. Зуугаад хүн хүдэлдэг hэн. Урдын заншалые даган, манай коллектив соо шог наадан таhараагүй. |
|
Ардан Ангархаевай бэшэһээр, Галина Дашеева-Базаржапова «Буряад үнэнэй» шогуудhаа" гэhэн ном домтороо суута коллектив соо 1970-аад онуудай эхинhээ энэ саг хүрэтэр дэлгэрдэг байhан шог зугаае амяарынь суглуулжа, анха түрүүшынхиеэ харуулба ха юм. Шог гээшэмнай оюун ухаанай онсо мэргэн шадабари юм. Ехэнхидээ энеэдэ наада, зугаа үүсхэдэг, ажалай нэгэ янза ябасада хүхюун урасхал оруулдаг. Эгээ ехэ шогуушад гэхэдэ, Бадма Цыремпилов, Элбэг Манзаров, Булад Жанчипов, Георгий Дашабылов, Михаил Батоин, Цырен-Дондок Хамаев болон бусад олон байhан ааб даа. Иимэл зомнай ажабайдалаа шэмэглэжэ, арюун задарюун, хүхюутэй хүгтэй байдал тогтоодог hэн бэзэ.
Олон жэлдэ «Буряад үнэнэй» даргаар ажаллаһан Ардан Ангархаевай һанамжаар, юрэнхыдөө, буряад уран зохёолой болон журналистикын ветеран Галина Хандуевнагай энэ үүсхэл ехэ дэмбэрэлтэй. Зоной ухаан бодолдо сэдхүүлшэдэй, зохёолшодой шарай түхэл шогоор дамжан үлэхэдөө, баhал бүри дүүрэн болоно бэшэ гү? Уран хурса гуурhатаднай юугээ бодожо, хайшан гэжэ, образноор хэлэбэл, «хүхэ энеэдэ» үүсхэжэ шададаг байгааб гэжэ… — Шогууд соо өөрын философи, бодомжо бии. Шогууд ажабайдалые шэмэглэдэг. Шогууд олон жэжэшье, томошье юумэ сэсэнээр тобойлгон, байдалай шэнжые бүри элисэтэй, дэлисэтэй тодо болгодог, — гээд Ардан Ангархаев онсолһон байха юм.
«Буряад үнэнэй» шогуудһаа" гэһэн номдо ороһон энеэдэтэй, шогтой ушаралта ябадалнууд, элдэб шог зугаа һургуулиин ахамад ангиин һурагшадай, үргэн уншагшадай hонирхол, абьяас буляангүй, зүрхэ сэдьхэл дайрангүй гарахагүй байха гэжэ hанагдана.